مصرف مکمل ها و داروها در بدنسازی! مفید یا کشنده؟

مقاله ی پیشرو میزگردیست که در آن اثرات مخرب مصرف داروها و مکمل ها بدون تجویز پزشک را مورد بررسی قرار داده که توسط راستینه و به نقل از سلامت ایران خدمت شما ارائه می گردد.

«میزگرد تناسب‌اندام» این شماره با میزگردهای قبلی‌مان کمی تفاوت دارد. از این نظر که سوژه این هفته‌مان، درگذشته است و ما با دوست این مرحوم درباره او صحبت کرده‌ایم. اینکه دلیل مرگ ناصر ۲۸ ساله چه بوده است و چرا جوان ورزشکاری در این سن و سال باید در اثر حمله قلبی جان خود را از دست بدهد، موضوعی است که در «میزگرد تناسب‌اندام» این شماره به بررسی آن می‌پردازیم و نظر متخصصان «سلامت» را هم درباره آن جویا می‌شویم.

آقای حسن‌نژاد درباره علت مرگ دوستش ناصر می‌گوید:

ترکیب یک قرص و یک مخدر جان دوستم را گرفت

درباره دوستتان ناصر بگویید و اینكه چه مدتی بود به باشگاه می‌آمد؟

ناصر حدود یک سالی می‌شد که با من به باشگاه بدنسازی می‌آمد. او خیلی پرانرژی و اهل ورزش نبود و خیلی زود هم خسته می‌شد. یعنی ۳۰ یا ۴۵ دقیقه که ورزش می‌کرد، می‌گفت دیگر حوصله و توان ورزش ندارد. البته او قبلا هم اهل ورزش نبود و من هم مدام می‌گفتم که اگر ورزش را ادامه بدهد، حتما به آن عادت می‌کند.

عادت کرد؟

بعد از ۴ یا ۵ ماه ورزش، دیگر به روزی ۹۰ دقیقه ورزش (۵ روز در هفته)، عادت کرده بود اما چند ماه پیش، مدام می‌گفت می‌خواهد کمی روند عضله‌سازی‌اش را سریع‌تر کند.

چطور می‌خواست این‌کار را انجام دهد؟

ناصر علاقه‌ای به استفاده از هورمون‌های استروییدی نداشت و از بچه‌ها شنیده بود مصرف قرص‌ کلن‌بوترول می‌تواند به افزایش ظرفیت هوازی بدن او برای ورزش بیشتر و عضله‌سازی کمک کند. از طرف دیگر، گروهی از بچه‌ها هم به او گفته‌ بودند که می‌تواند برای افزایش انرژی، کمی کوکائین مصرف کند. هرچند که من و یکی دو نفر دیگر از دوستانمان از خطرهای مصرف خودسرانه کلن‌بوترول به او گفته بودیم و تاکید کرده بودیم که کوکائین هم می‌تواند خطرهای بسیار زیادی برایش داشته باشد اما چون مرحوم ناصر، حدود ۲ ماه کلن‌بوترول مصرف می‌کرد و در یکی دو هفته آخر عمرش هم چندباری قبل از ورزش، کوکائین استفاده کرده بود و از نتیجه این کار هم رضایت داشت، گوشش به حرف ما بدهکار نبود.

دلیل فوت آقای ناصر چه بود؟

آخرین روزی که او را دیدم، هم کلن‌بوترول مصرف کرده بود و هم کوکائین. ظاهرا بعد از برگشتن از باشگاه، باز هم در خانه کوکائین مصرف کرده و خوابیده بود. صبح که خانواده‌اش می‌خواستند او را برای رفتن به سر کار بیدار کنند، متوجه مرگش شده بودند. پزشکی قانونی دلیل مرگ او را ایست قلبی ناشی از مصرف کلن‌بوترول و کوکائین اعلام کرد.

متخصص پزشکی ورزشی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی

نقد و نظر

دکتر شاهین صالحی

درباره سوژه «میزگرد تناسب‌اندام»

خطر مصرف خودسرانه داروها ‌

درباره داروی کلن‌بوترول و کاربرد اصلی آن برایمان می‌گویید؟

کاربرد اصلی کلن‌بوترول که برخی ورزشکاران به آن کلن‌هم می‌گویند، درمان و بهبود وضعیت بیماری افرادی است که از اختلال‌های تنفسی مانند احتقان یا برونشیت رنج می‌برند. این دارو می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلال‌های مزمن تنفسی مانند آسم و آلرژی‌های تنفسی هم تجویز شود.

مکانیسم عمل این دارو به چه صورت است؟

کلن‌بوترول ‌می‌تواند باعث گشاد شدن راه‌های هوایی و بهبود تنفس بیمار مبتلا به اختلال‌های مزمن تنفسی شود. ضمن اینکه عملکرد این دارو عملکردی مانند سالبوتامول است. داروهای شبیه سالبوتامول که مصرفشان، گشاد شدن برونش‌ها را در پی دارد، یک عارضه جانبی هم برجای می‌گذارد و آن، عضله‌سازی است.

پس ورزشکاران و بدنسازانی مانند مرحوم ناصر که از کلن استفاده می‌کنند، دنبال عارضه جانبی این دارو هستند؟

بله، خاصیت آندروژنیک و عضله‌سازی داروهایی مانند کلن‌بوترول و سالبوتامول، باعث شده برخی بدنسازان و ورزشکاران به مصرف آنها علاقه‌مند شوند به‌همین دلیل استفاده از چنین داروهایی در دوزهای بالا، جزو دوپینگ در ورزش‌های حرفه‌ای و قهرمانی محسوب می‌شود. کلن‌و سالبوتامول با اثر روی سیستم عصبی مرکزی بدن،‌ باعث تحریک آن می‌شود.

مهم‌ترین عارضه‌های دیگر این دارو چیست؟

افزایش فشارخون، از مهم‌ترین عارضه‌های جانبی مصرف کلن‌است که این عارضه می‌تواند تاثیر منفی بر سیستم قلبی و عروقی بگذارد. افزایش انتقال اکسیژن در عروق خونی هم از دیگر اثرهای مصرف این دارو است که البته نمی‌توان آن را نوعی عارضه دانست.

آیا درست است که برخی افراد ادعا می‌کنند با مصرف کلن‌بوترول، دچار افزایش سوخت و ساز بدن می‌شوند؟

بله، افزایش متابولیسم پایه ورزشکاران و مصرف‌کنندگان این دارو، باعث شده برخی افراد، به‌خصوص خانم‌ها، از کلن‌به‌عنوان دارویی چربی‌سوز و به‌منظور کاهش وزن استفاده کنند. البته این مصرف خودسرانه و بدون تجویز پزشک، بسیار خطرناک خواهد بود. کلن، ضمن افزایش سوخت‌وساز بدن، با اثرگذاری روی عضلات صاف بدن، باعث ریلکس شدن آنها می‌شود و گروهی از طرفداران آن هم دنبال این اثر آن هستند.

افزایش ظرفیت هوازی هم می‌تواند از آثار کلن ‌باشد؟

بله، مصرف کلن‌بوترول با اثر روی بتادوآگونیست‌ها باعث افزایش ظرفیت هوازی بدن می‌شود و این برای ورزشکاران، نکته قابل‌قبولی است. ضمن اینکه اثر آنابولیزان ناشی از مصرف آن هم می‌تواند افزایش حجم عضلات را به دنبال داشته باشد.

به‌نظر شما، آیا واقعا مصرف کلن‌بوترول یا کوکائین‌ می‌تواند باعث مرگ فردی جوان و ورزشکار مانند آقای ناصر شود؟

بله، کلن‌بوترول هم مانند اپی‌نفرین می‌تواند باعث افزایش فشار‌خون شود و بالا رفتن ضربان قلب را در پی داشته باشد. از این رو، زمانی که پزشکی بخواهد این دارو را برای بیمار تجویز کند، حتما در شرح‌حال‌گیری از او می‌پرسد که آیا سابقه ابتلا به ناراحتی‌های قلبی در خود و خانواده‌اش وجود دارد یا نه؟ به‌همین دلیل باید از مصرف خودسرانه هر نوع دارو و مکملی در باشگاه‌های ورزشی و آرایشگاه‌ها خودداری کند. از طرف دیگر، ماده‌ای مانند کوکائین هم علاوه بر اثر تحریک‌کنندگی، عوارض قلبی مختلفی مانند افزایش فشارخون دارد. حالا اگر فردی مانند مرحوم ناصر، هر دوی این داروها را که عوارض قلبی دارند همزمان مصرف کند، احتمال حمله و ایست ناگهانی قلبی برایش به‌وجود خواهد آمد. درواقع، ممکن است اثر این ترکیب‌ها از توان قلبی فرد بیشتر باشد و سیستم قلبی و عروقی نتواند آن‌را تحمل کند. ضمن اینکه ممکن است این مرحوم، به بیماری‌های زمینه‌ای قلبی مبتلا و از آن بی‌خبر بوده باشد. به‌طور کلی، اثر منفی و ناگهانی این داروها بر افرادی که زمینه بیماری‌ها و نارسایی‌های قلبی دارند، بیشتر و سریع‌تر خواهد بود.

نگاه متخصص قلب و عروق

کوکایین می‌تواند باعث سکته قلبی شود

دکتر محمدرضا رجبی

فلوشیپ آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی و عضو‌ هیات‌ علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شاهد

کوکائین مانند کراک یا آمفتامین‌ها، نوعی ترکیب محرک و عوارض قلبی و عروقی آن بسیار بیشتر از کلن‌بوترول است. تفاوت کوکائین با سایر مواد‌مخدر پرمصرف مثل تریاک، این است که این ترکیب خطرناک، از چند جهت باعث آسیب سیستم قلبی و عروقی می‌شود. تحریک آدرنالین، دوپامین و سروتونین به‌وسیله کوکائین، باعث به هم ریختن نظم ضربان قلب می‌شود و آریتمی قلبی را به دنبال می‌آورد. بد نیست بدانید باتوجه به فرد و دوز مصرف کوکائین، میزان آریتمی ایجاد شده می‌تواند از خفیف تا کشنده باشد و باعث ایست قلبی و مرگ شود. مشکل دیگر اینجاست که کوکائین می‌تواند بر عروق کرونر تاثیر منفی برجای بگذارد، به‌نحوی که اگر فردی دچار تنگی عروق کرونر هم نباشد، می‌تواند در اثر مصرف کوکائین دچار گرفتگی شدید این عروق و سکته قلبی و مرگ ناگهانی شود. حالا اگر زمینه ابتلا به ناراحتی‌های قلبی مانند تنگی عروق کرونر، فشارخون بالا یا نارسایی‌های قلبی هم در فرد وجود داشته باشد، اثر منفی کوکائین، خیلی سریع‌تر و شدیدتر خود را نشان می‌دهد و فرد را به ورطه مرگ می‌کشاند. شاید بسیاری از افراد گمان کنند پایین بودن سن مصرف‌کننده‌های کوکائین، باعث می‌شود عوارض قلبی این ترکیب خطرناک در امان بمانند در حالی که تا به حال، بسیاری از افراد جوان و زیر ۳۰ سال هم با شکایت از سکته‌های وسیع قلبی مراجعه کرده‌اند که متاسفانه برخی از این موارد هم مانند مورد آقای ناصر، به ایست قلبی و مرگ ناگهانی منجر شده است.

نکته دیگر درباره تجویز آمفتامین‌ها، کراک و کوکائین در برخی از باشگاه‌های ورزشی، آرایشگاه‌ها و کلینیک‌های غیرمجاز برای لاغری و کاهش وزن است. هرچند که این ترکیب‌ها می‌توانند با تاثیر بر سیستم عصبی،‌ عوارضی مانند بی‌اشتهایی و لاغری داشته باشند اما علاوه بر اعتیاد، مشکلات قلبی متعددی هم برای فرد به‌وجود می‌آورند. تمام افراد جامعه، مخصوصا ورزشکاران، باید بدانند که کوکائین جزو ترکیب‌های ممنوعه محسوب می‌شود و توصیه به مصرف آن با هر بهانه‌ای، کاملا نادرست و غیرعلمی است و می‌تواند عوارض بسیار خطرناکی داشته باشد. هیچ پزشک و پیراپزشکی، ترکیب‌های آمفتامین را برای درمان چاقی یا افزایش انرژی تجویز نمی‌کند زیرا افراد علمی و آکادمیک، به‌خوبی از عوارض سوء‌مصرف این ترکیب‌ها آگاه هستند. کلن‌بوترول هم مانند کوکائین می‌تواند باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی شود و وقتی همزمان با کوکائین استفاده شود، باعث ایجاد عوارض خطرناکی مثل ایست قلبی و مرگ می‌شود.

سایت پزشکی و مجله سلامتی راستینه