کورتیزول

کورتیزول یک هورمون استروئیدی است که دامنه وسیعی از فرآیندها از جمله متابولیسم و پاسخ ایمنی را تنظیم می‌کند. همچنین نقش بسیار مهمی در کمک به بدن در واکنش به استرس دارد. ​

نام‌های جایگزین برای کورتیزول ​: هیدرو کورتیزون ​

کورتیزول چیست؟

کورتیزول، یک هورمون استروئیدی است، یکی از گلوکوکورتیکوئیدها، که در قشر غده فوق‌کلیه ایجاد می‌شود و سپس در خون ترشح می‌شود که آن را به سرتاسر بدن می فرستد. تقریبا هر سلولی حاوی گیرنده‌های هورمون کورتیزول است و بنابراین کورتیزول می‌تواند بسته به نوع سلول‌هایی که بر روی آن عمل می‌کند، اقدامات مختلفی داشته باشد. این اثرات شامل کنترل سطح قند خون و در نتیجه تنظیم متابولیسم، موثر بر تشکیل حافظه، کنترل تعادل نمک و آب، تاثیر بر فشار خون و کمک به رشد جنین است. در بسیاری از گونه‌ها، کورتیزول مسئول راه‌اندازی فرایندهای دخیل در زایمان است. ​

نسخه مشابه این هورمون را، که به نام کورتیکوسترون شناخته می‌شود، جوندگان، پرندگان و خزندگان تولید می‌ کنند. ​

کورتیزول چگونه کنترل می‌شود؟ ​

سطح خونی کورتیزول، در طول روز متفاوت است، اما به طور کلی در صبح وقتی که بیدار می‌شویم بیشتر است و بعد در طول روز کاهش می یابد. این ریتم روزانه نامیده می‌شود. در افرادی که در شب کار می‌کنند، این الگو برعکس می‌شود، بنابراین زمان آزادسازی کورتیزول، به طور واضح با الگوهای فعالیت روزانه ارتباط دارد. به علاوه، در واکنش به استرس، کورتیزول اضافی برای کمک به بدن برای پاسخ مناسب آزاد می‌شود. ​

ترشح کورتیزولف را عمدتا سه ناحیه مرتبط در بدن، یعنی هیپوتالاموس در مغز، غده هیپوفیز و غده آدرنال کنترل می کنند. این محور هیپوتالاموس – هیپوفیز آدرنال نامیده می‌شود. هنگامی که سطح کورتیزول در خون پایین است، گروهی از سلول‌ها در ناحیه‌ای از مغز به نام هیپوتالاموس، هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین را ترشح می‌کند که باعث می‌شود غده هیپوفیز، هورمون دیگری را به نام آدرنوکورتیکوتروپین در جریان ترشح کند. ​

سطوح بالای هورمون آدرنوکورتیکوتروپین در غدد آدرنال تشخیص داده می‌شوند و ترشح کورتیزول را تحریک می‌کنند و باعث افزایش کورتیزول می‌شوند. با افزایش سطح کورتیزول، آن‌ها شروع به مسدود کردن ترشح هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین از هیپوتالاموس و هورمون آدرنوکورتیکوتروپین از هیپوفیز می کنند. در نتیجه، سطوح هورمون آدرنوکورتیکوتروپین کاهش پیدا می کند که منجر به افت سطح کورتیزول می‌شود. این یک حلقه بازخورد منفی نامیده می‌شود. ​

اگر کورتیزول زیادی داشته باشم چه اتفاقی می افتد؟ ​

کورتیزول بیش از حد در طول یک دوره طولانی می‌تواند منجر به یک بیماری به نام سندرم کوشینگ شود. این می‌تواند ناشی از طیف گسترده‌ای از عوامل باشد، مانند یک تومور که هورمون آدرنوکورتیکوتروپین را تولید می‌کند (و بنابراین ترشح کورتیزول، را افزایش می‌دهد) یا مصرف انواع خاصی از داروها. علائم عبارتند از: ​

• افزایش وزن به طور عمده در صورت، سینه و شکم با بازوها و پاهای باریک ​
• چهره گلگون و گرد ​
• ​فشار خون بالا
• ​پوکی استخوان
• ​تغییرات پوستی ( کبودی و خط های بنفش)
• ​ضعف عضلانی
• ​تغییرات خلقی مثل هیجان، افسردگی و بی طاقتی
• ​افزایش تشنگی و تکرر ادرار

سطح بالای کورتیزول، در یک زمان طولانی می‌تواند باعث عدم تحرک جنسی شود و در زنان، منجر به نامنظم شدن، کم‌تر اتفاق افتادن و یا کلا متوقف شدن پریود شود (آمنوره). علاوه  بر این، رابطه ای پایدار میان افزایش یا مختل کردن تنظیم سطح کورتیزول و تعدادی از شرایط روانی مانند اضطراب و افسردگی وجود دارد. با این حال، اهمیت این مساله هنوز به روشنی مشخص نشده است. ​

اگر مقدار کمی کورتیزول داشته باشم چه اتفاقی می افتد؟ ​

کمبود هورمون کورتیزول، ممکن است به دلیل مشکلی در غده هیپوفیز و یا غده آدرنال (بیماری آدیسون) باشد. شروع علائم اغلب بسیار تدریجی است. علائم ممکن است شامل خستگی، سرگیجه (به خصوص در ایستادن)، کاهش وزن، ضعف عضلانی، تغییرات خلقی و تیره شدن بخش‌هایی از پوست باشد. بدون درمان، این یک وضعیت بالقوه تهدید کننده حیات است. ​

معاینه فوری یک متخصص هورمون که متخصص غدد نامیده می‌شود، در زمان تشخیص سندروم کوشینگ یا بیماری آدیسون لازم است. ​