فتق چیست؟ علائم، تشخیص و درمان آن
فتق زمانی اتفاق می افتد که یک عضو با فشار به داخل دهانه‌ای در عضله یا بافتی که آن را در محل خود نگه می‌دارد، وارد می‌شود. به عنوان مثال، روده‌ها ممکن است از یک ناحیه ضعیف از دیواره شکم عبور کنند.
بیشترین شیوع فتقها، در شکم است، اما آنها می‌توانند در بالای ران، ناف و ناحیه کشاله ران نیز ظاهر شوند. اکثر فتقها به سرعت موجب مرگ نمی شوند، اما به خودی خود از بین نمی‌روند. گاهی اوقات فتقها می‌توانند برای پیشگیری از عوارض خطرناک بالقوه، به جراحی نیاز داشته باشند.
انواع فتقهای شایع
فتق مغبنی یا کشاله ران
فتقهای مغبنی یا اینگوینال شایع‌ترین نوع فتق هستند. به گفته مرکز فتق بریتانیا (BHC)، این نوع فتقها حدود ۷۰ درصد از همه فتقها را تشکیل می‌دهند. این فتقها هنگامی رخ می‌دهند که روده‌ها از طریق نقطه‌ای ضعیف یا شکاف در پایین دیواره شکمی، اغلب در کانال اینگوینال، بیرون می زنند.
کانال اینگوینال در کشاله ران قرار دارد. در مردان، این ناحیه جایی است که طناب بیضه از شکم به سمت اسکروتوم (کیسه بیضه) عبور می‌کند. این طناب بیضه‌ها را نگه می‌دارد. در زنان، کانال اینگوینال حاوی رباطی است که رحم را در جای خود نگه می‌دارد.
این نوع فتق در مردان بیشتر از زنان شایع است. این امر به این دلیل است که بیضه‌های مرد کمی پس از تولد، از طریق کانال اینگوینال پایین می‌آیند و کانال تقریباً به طور کامل در پشت آنها بسته می‌شود. گاهی کانال به درستی بسته نمی‌شود و یک ناحیه ضعیف مستعد ابتلا به فتق به جا می‌گذارد.
فتق هیاتال
فتق هیاتال زمانی اتفاق می افتد که بخشی از معده شما از طریق دیافراگم به داخل قفسه سینه نفوذ می‌کند. دیافراگم سطحی از عضله است که به شما کمک می‌کند تا با منقبض کردن و کشیدن هوا به ریه‌ها نفس بکشید. دیافراگم اندام‌های شکم را از اندام‌هایی که در قفسه سینه شما هستند، جدا می‌کند.
این نوع فتق، در افرادی که بیش از ۵۰ سال دارند شایع تر است. اگر کودکی چنین شرایطی داشته باشد، به طور معمول این امر توسط یک نقص تولد مادرزادی ایجاد می‌شود. فتق هياتال تقریباً هميشه باعث اختلالات گوارشي می‌شود که این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که محتويات معده به سمت مری بر می‌گردد که منجر به احساس سوزش می‌شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد فتق هیاتال، نمودار تعاملی ۳-D را دنبال کنید.
فتق ناف
فتقهای ناف ممکن است در کودکان و نوزادان زیر ۶ ماه رخ دهند. این اتفاق زمانی رخ میدهد که روده آنها درون دیواره شکمی در نزدیکی ناف برآمده می‌شود. ممکن است در ناحیه شکم کودک خود یا در اطراف آن، بخصوص هنگام گریه، متوجه وجود یک برآمدگی شوید.
فتق ناف تنها نوعی است که اغلب به خودی خود از بین می‌رود، به این دلیل که عضلات دیواره شکم، معمولاً تا زمانی که کودک ۱ ساله می‌شود، قوی‌تر می‌شوند. اگر فتق، تا این زمان از بین نرفت، ممکن است برای اصلاح آن از جراحی استفاده شود.
فتق برشی
فتقهای برشی ممکن است پس از عمل جراحی شکم رخ دهد. روده شما ممکن است به داخل زخم برش یا بافت ضعیف اطراف آن وارد شود.
چه عواملی باعث بروز فتق می‌شوند؟
بروز فتقها به دلیل ترکیبی از ضعف عضلات و فشار است. بسته به علت آن، فتق ممکن است به سرعت یا در طول مدت زمان طولانی پیشرفت کند.
علل رایج ضعف عضلانی عبارتند از:
- عدم بسته شدن مناسب دیواره شکمی در رحم، که یک نقص مادرزادی است.
- سن
- سرفه مزمن
- آسیب ناشی از زخم یا جراحی
عواملي كه بدن شما را تحت فشار قرار می‌دهند و ممكن است باعث فتق شوند، به خصوص اگر عضلات شما ضعيف باشند، عبارتند از:
- حاملگی، که به شکم شما فشار می‌آورد.
- داشتن یبوست، که باعث ایجاد فشار در هنگام حرکت روده می‌شود.
- بلند کردن وزن سنگین
- تجمع مایع در شکم یا آسیت (آب آوردگی شکم)
- افزایش ناگهانی وزن
- جراحی در ناحیه فتق
- سرفه مداوم یا عطسه
چه کسانی در معرض خطر فتق قرار دارند؟
فاکتورهایی که خطر ابتلا به فتق، را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی یا شخصی ابتلا به فتق
- اضافه وزن یا چاقی
- سرفه مزمن
- یبوست مزمن
- سیگار کشیدن، که می‌تواند موجب سرفه مزمن شود.
شرایطی مانند فیبروز کیستیک نیز می‌توانند به طور غیر مستقیم خطر ابتلا به فتق، را افزایش دهند. فیبروز کیستیک به عملکرد ریه‌ها آسیب می زند و به این ترتیب باعث سرفه مزمن می‌شود.
فتق چه علائمی دارد؟
شایع‌ترین علامت فتق برآمدگی یا توده در ناحیه تحت تاثیر است. در مورد یک فتق مغبنی یا اینگوینال، ممکن است متوجه یک توده در هر دو طرف استخوان شرمگاهی شوید، قسمتی که کشاله ران و ران به هم می‌رسند.
هنگام لمس، ایستادن، خم شدن یا سرفه، بیشتر احتمال دارد فتق خود را احساس کنید.
اگر کودک شما فتق دارد، ممکن است فقط زمانی که گریه می‌کند، متوجه توده شوید. برآمدگی به طور معمول تنها علامت فتق ناف است.
سایر نشانه‌های رایج فتق اینگوینال عبارتند از:
- درد یا ناراحتی در ناحیۀ فتق (معمولاً در پایین شکم)، به ویژه هنگام خم شدن، سرفه یا بلند کردن اجسام
- ضعف، فشار و یا احساس سنگینی در شکم
- سوزش، ایجاد صدا یا احساس درد در محل برآمدگی
سایر علائم فتق هیاتال عبارتند از:
- برگشت اسید، به طوری که اسید معده به مری بازمیگردد و موجب احساس سوزش می‌شود.
- درد قفسه سینه
- مشکل در بلع
در برخی موارد فتق، علامتی ندارد. شما ممکن است متوجه وجود فتق نشوید مگر آنکه در طی معاینه جسمی معمولی یا پزشکی برای مشکلی غیر مرتبط، فتق شما خود را نشان دهد.
فتق چگونه تشخیص داده می‌شود؟
فتق مغبنی یا برشی معمولاً از طریق معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود. پزشک شما ممکن است متوجه برآمدگی در شکم یا کشاله ران شود که هنگام ایستادن، سرفه، یا فشار بزرگ‌تر می‌شود. اگر فتق هیاتال داشته باشید، پزشک شما می‌تواند این نوع فتق را با اشعه ایکس باریم یا آندوسکوپی تشخیص دهد.
اشعه ایکس باریم مجموعه‌ای از تصاویر اشعه ایکس از دستگاه گوارش شما است. پس از نوشیدن محلول مایعی حاوی باریم، که به خوبی در تصاویر اشعه ایکس مشخص می‌شود، تصاویر ثبت می‌شوند.
آندوسکوپی شامل ورود دوربینی کوچک متصل به یک لوله به پایین گلو و به مری و معده شما می‌باشد.
هر دو این آزمایش‌ها اجازه می‌دهند تا پزشک شما داخل شکم شما را ببیند.
اگر کودک شما فتق ناف داشته باشد، ممکن است پزشک سونوگرافی انجام دهد. سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از ساختارهای داخل بدن استفاده می‌کند.
گزینه‌های درمانی برای فتق
این که آیا نیاز به درمان دارید بستگی به اندازه فتق و شدت علائم شما دارد. پزشک شما ممکن است به راحتی فتق را برای عوارض احتمالی بررسی کند. گزینه‌های درمانی برای فتق، شامل تغییر سبک زندگی، دارو یا جراحی هستند.
تغییرات سبک زندگی
تغییرات غذایی اغلب ممکن است علائم فتق هیاتال را درمان کنند، اما فتق را از بین نمی‌برند. از وعده‌های غذایی زیاد یا سنگین اجتناب کنید، پس از غذا خوردن دراز نکشید یا خم نشوید و وزن بدن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
برخی تمرینات و ورزش‌ها ممکن است به تقویت عضلات اطراف فتق کمک کنند که ممکن است بعضی علائم را کاهش دهند. با این حال، انجام تمرینات به طور نادرست می‌تواند فشار را درآن منطقه افزایش دهد و ممکن است در واقع باعث ایجاد برآمدگی بیشتر در ناحیه فتق می‌شود. بهترین کار این است که درباره تمرینات و ورزش‌های مناسب با پزشک یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.
اگر این تغییرات ناراحتی شما را از بین نبرد، ممکن است برای درمان به جراحی نیاز داشته باشید. همچنین می‌توانید علائم را از طریق اجتناب از مصرف غذاهایی که سبب بروز برگشت اسید یا سوزش می‌شوند، مانند غذاهای تند و غذاهای حاوی گوجه فرنگی، بهبود بخشید. علاوه بر این، می‌توانید از طریق کاهش وزن و ترک سیگار از برگشت اسید جلوگیری کنید.
دارو
اگر فتق هیاتال دارید، داروهای بدون نسخه و یا تجویزی که باعث کاهش اسید معده می‌شوند، می‌توانند ناراحتی شما را از بین ببرند و علائم را بهبود بخشند. این داروها شامل آنتی اسیدها، مسدود کننده‌های گیرنده H2 و مهار کننده‌های پمپ پروتون هستند.
عمل جراحي
اگر فتق شما در حال بزرگ شدن است یا باعث درد می‌شود، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که بهترین کار، انجام عمل جراحی است. پزشک شما ممکن است فتق، را با دوختن سوراخ دیواره شکمی و بستن آن در طول عمل جراحی، درمان کند. این امر اغلب توسط بستن سوراخ با مش (بافت) جراحی انجام می‌شود.
فتقها می‌توانند با جراحی باز یا لاپاروسکوپی درمان شوند. در جراحی لاپاروسکوپی، برای ترمیم فتق، از یک دوربین کوچک و تجهیزات جراحی بسیار ریز، با انجام چند برش کوچک استفاده می‌شود. جراحی لاپاروسکوپی کمتر باعث آسیب به بافت اطراف می‌شود.
جراحی باز نیاز به یک روند بهبودی طولانی‌تر دارد. ممکن است تا شش هفته نتوانید به طور عادی حرکت کنید. جراحی لاپاروسکوپی مدت زمان بهبودی بسیار کوتاه‌تری را دارد، اما خطر برگشت فتق بیشتر است.
علاوه بر این، جراحی لاپاروسکوپی برای همه فتقها مناسب نیست. این نوع جراحی شامل فتقهایی است که بخشی از روده شما به داخل کیسه بیضه وارد شده باشد.
عوارض احتمالی فتق
اگر فتق، درمان نشود، ممکن است رشد كند و دردناكتر شود. بخشی از روده شما می‌تواند در دیواره شکم به دام افتاده باشد. این امر می‌تواند روده شما را مسدود کند و باعث درد شدید، حالت تهوع یا یبوست شود. در صورت عدم درمان، فتق، می‌تواند فشار زیادی بر روی بافت‌های اطراف نیز ایجاد کند. این موضوع می‌تواند باعث تورم و درد در ناحیه اطراف شود.
اگر قسمت گیر کرده روده شما جریان خون کافی دریافت نکند، خفگی اتفاق می افتد. این امر باعث می‌شود که بافت روده عفونت کند یا از بین برود. فتق خفه کننده، تهدید کننده حیات است و نیاز به درمان فوری دارد.
جلوگیری از فتق
شما همیشه نمی‌توانید از ضعف عضلانی که باعث ایجاد فتق می‌شود، جلوگیری کنید. با این حال، می‌توانید میزان فشار بر روی بدن خود را کاهش دهید. این کار ممکن است در جلوگیری از فتق، یا بدتر شدن فتق موجود، به شما کمک کند. نکات پیشگیرانه عبارتند از:
- سیگار نکشیدن
- مراجعه به پزشک هنگام بیمار برای جلوگیری از ایجاد سرفه مداوم
- حفظ وزن بدن سالم
- اجتناب از فشار و زور زدن در طی اجابت مزاج یا ادرار کردن
- بلند کردن اشیاء با زانوها و نه با کمر
- اجتناب از بلند کردن اجسام با وزنی که برای شما بسیار سنگین هستند.
چشم انداز این بیماری
مهم است که علائم اولیه فتق، را تشخیص دهیم. فتق درمان نشده به خودی خود از بین نمی‌رود. با این حال، با تغییرات زودتر در مراقبت‌های پزشکی و یا شیوه زندگی، می‌توانید تاثیرات فتق، را به حداقل برسانید و از عواقب تهدید کننده حیات مانند انقباض و خفگی جلوگیری کنید.
سلام ببخشید من یه مدتی هست که از ناحیه معده تا ناف احساس درد میکنم ولی بعضی وقتها تبدیل به یه درد وتیرکشی می‌شود وهمیشه اسهال دارم… یعنی میشه گفت فتق دارم