جذام (لپروسی) چیست؟ علائم، علل و درمان آن

جذام یک بیماری عفونی است که سبب ایجاد زخم های پوستی شدید و آسیب زننده به زیبایی و آسیب عصبی در ناحیه دست ها، پاها و نواحی پوستی اطراف بدن می شود. این بیماری از زمان های قدیم وجود داشته است، که اغلب پر از برچسب های منفی و ترسناک و داستان هایی از بیماران مبتلا به جذام بوده است که از محیط زندگی خود رانده شده اند. شیوع جذام، مردم در همه دنیا و هر قاره ای را تحت تاثیر قرار داده و موجب رعب و وحشت شده است. قدیمی ترین تمدن های چین، مصر و هند از جذام به عنوان مرضی درمان ناپذیر، فلج کننده و مسری وحشت داشتند. با این حال، جذام در واقع مسری نیست. تنها در صورتی که با قطرات بینی و دهان فردی مبتلا به جذام درمان نشده تماس نزدیک و مکرر داشته باشید، در معرض این بیماری قرار می گیرید. بچه ها بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا به جذام هستند. به گفته سازمان بهداشت جهانی، امروزه، حدود ۱۸۰،۰۰۰ نفر در سراسر جهان به جذام آلوده هستند که اکثر آنها در آفریقا و آسیا زندگی می کنند.

علت بروز جذام چیست؟

جذام بوسیله نوعی از باکتری هایی که به تدریج رشد می کنند، به نام مایکوباکتریوم لپره (M.leprae) ایجاد می شود. جذام همچنین به عنوان بیماری هانسن شناخته می شود، پس از آن که در سال ۱۸۷۳، دانشمندی به این نام، مایکوباکتریوم لپره را کشف کرد.

علائم جذام چیست؟

جذام عمدتا پوست و اعصاب خارج از مغز و نخاع شوکی، به نام اعصاب محیطی را تحت تاثیر قرار می دهد. این تاثیر ممکن است به چشم ها و پوشش بافتی نازک داخل بینی برسد.
علامت اصلی جذام زخم ها، توده ها یا ضربه های پوستی از بین برنده زیبایی است که پس از چند هفته یا چند ماه از بین نمی رود. زخم پوستی کم رنگ است.
آسیب عصبی می تواند منجر به این مشکلات شود:

• از دست دادن حس در دست و پا
• ضعف عضلانی

معمولا بعد از تماس با باکتری ها، ظهور علائم حدود ۳ تا ۵ سال طول می کشد. بعضی افراد علائم را تا ۲۰ سال بعد بروز نمی دهند. زمان بین تماس با باکتری و ظهور علائم، دوره نهفتگی (کمون) نامیده می شود. مدت زمان نهفتگی طولانی جذام باعث می شود که تشخیص زمان و مکان ابتلای فردی به جذام برای پزشک بسیار دشوار شود.

انواع جذام

نوع جذام توسط تعداد و نوع زخم های پوستی فرد مبتلا مشخص می شود. علائم خاص و درمان بستگی به نوع جذام شما دارد. انواع جذام عبارتند از:

توبرکلوئید. فرم خفیف و با شدت کمتر جذام. افراد مبتلا به این نوع فقط یک یا چند تکه از پوست صاف و کم رنگ (جذام پسی باسیلاری) دارند. ناحیه پوستی آسیب دیده ممکن است به دلیل آسیب عصبی زیر پوست، بی حس شود. جذام توبرکلوئید کمتر از انواع دیگر مسری است.

لپروماتوز. فرم شدیدتر بیماری. این نوع عوارض و بثورات پوستی (جذام مالتی باسیلاری)، بی حسی و ضعف عضلانی را به همراه دارد. بینی، کلیه ها و اندام های تناسلی مردانه نیز ممکن است آسیب ببینند. این نوع جذام بیشتر از نوع توبرکلوئید مسری است.

بینابینی. افراد مبتلا به این نوع جذام دارای نشانه های هر دو فرم توبرکلوئید و لپروماتوز هستند.

جذام چطور تشخیص داده می شود؟

اگر زخم پوستی مشکوک دارید، پزشک نمونه کوچکی از پوست غیر طبیعی را برداشته و آن را برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می کند. این امر بیوپسی (نمونه برداری) پوست نامیده می شود. آزمایش اسمیر پوست نیز ممکن است انجام شود. با جذام پسی باسیلاری، هیچکدام از باکتری ها شناسایی نخواهند شد. در مقابل، انتظار می رود باکتری ها بر روی آزمایش اسمیر پوست فردی که دارای جذام مولتی باسیلاری است، پیدا شوند.

جذام چگونه درمان می شود؟

جذام، میتواند درمان شود. در دو دهه گذشته، ۱۶ میلیون نفر مبتلا به جذام درمان شده اند. سازمان بهداشت جهانی، درمان رایگان را برای همه افراد مبتلا به جذام فراهم می کند.
درمان بستگی به نوع جذام در فرد بیمار دارد. آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت استفاده می شوند. درمان طولانی مدت با دو یا چند آنتی بیوتیک، معمولا از شش ماه تا یک سال، توصیه می شود. افراد مبتلا به جذام شدید ممکن است نیاز به مصرف طولانی تر آنتی بیوتیک داشته باشند. آنتی بیوتیک ها نمی توانند آسیب عصبی را درمان کنند.

داروهای ضد التهابی برای کنترل درد و آسیب های عصبی ناشی از جذام استفاده می شوند. این دارو ها ممکن است شامل استروئید ها مانند پردنیزون باشند.

ممکن است پزشک برای بیماران مبتلا به جذام تالیدومید تجویز کند که دارویی قوی است که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند. این دارو به درمان برآمدگی های پوستی جذام کمک می کند. تالیدومید به عنوان عاملی در ایجاد نقص های ماردزادی شدید و تهدید کننده زندگی شناخته می شود و هرگز نباید توسط زنان باردار یا زنانی که ممکن است باردار شوند، مصرف شود.

عوارض جذام

بدون درمان، جذام می تواند به طور دائمی به پوست، اعصاب، دست ها، ران، پاها و چشم های شما آسیب برساند.
عوارض جذام می توانند شامل موارد زیر باشند:

• نابینایی یا گلوکوم (آب سیاه)
• از شکل افتادگی چهره (از جمله تورم، برآمدگی ها و توده های دائمی).
• اختلال نعوظ و ناباروری در مردان.
• نارسایی کلیه.
• ضعف عضلانی که به دست های پنجه مانند یا ناتوانی در خم کردن پاها می انجامد.
• آسیب دائمی به داخل بینی، که می تواند منجر به خون دماغ و تنفس سخت و بینی حساس شود.
• آسیب دائمی به اعصاب خارج از مغز و نخاع، از جمله آسیب هایی در دست، ساق ها و پا ها.

هرگز آسیب عصبی نمی تواند منجر به از دست دادن خطرناک احساس شود. اما شخصی با آسیب عصبی ناشی از جذام ممکن است زمانی که دست ها، ساق ها و یا پاهایش دچار بریدگی، سوختگی یا سایر جراحات می شوند، دردی حس نکند.