سرماخوردگی به مفهوم عفونت بینی و گلو می باشد . که معمولا بی ضرر بوده و دارای علائمی مانند آبریزش بینی گلودرد ، سرفه و عطسه می باشد .
بیش از ۲۰۰ نوع ویروس در ایجاد سرما خوردگی نقش دارند و بنابراین علائم آن بسته به نوع ویروس ایجاد کننده می تواند کاملا متفاوت باشد .

همه چیز درباره سرماخوردگی

بروز سرما خوردگی در افراد بزرگسال بین ۴ – ۲ بار در سال و در کودکان ، بخصوص در سنین قبل از مدرسه بین ۱۰ – ۶ بار در سال کاملا طبیعی است . افراد مبتلا به سرما خوردگی باید بعد از یک تا دو هفته احساس بهبودی کامل کنند و در غیر اینصورت باید به پزشک مراجعه نمایند تا از نظر بروز عوارض باکتریال سرماخوردگی مانند عفونت ریه ها ، سینوس ها ، یا گوشها مورد بررسی قرار گیرند .

علائم و نشانه های سرماخوردگی

علائم سرماخوردگی معمولاً بعد از یک تا سه روز بعد از تماس با ویروس سرماخوردگی بروز می کند و شامل این موارد است :

• گرفتگی یا آبریزش بینی
• خارش گلو یا گلو درد
• سرفه
• احتقان ( به معنی بند آمدن بینی ، خون یا ماده دیگر در بدن است )
• سردرد یا بدن درد
• آبریزش از چشم
• تب پائین
• احساس خستگی مختصر

با پیشرفت سرما خوردگی ترشحات بینی می تواند به تدریج غلیظ تر و زرد رنگ و یا سبز رنگ شود .

یکی از مشخصه های قابل توجه افتراق دهنده بین سرماخوردگی و سایر بیماری های ویروسی این است که در سرماخوردگی معمولاً تب بالا وجود نداشته و برخلاف سایر بیماری های ویروسی احساس خستگی شدیدی وجود ندارد .

علل سرماخوردگی

راینو ویروس ها شایع ترین عامل بشمار می روند که شدیداً هم قابل سرایت می باشند . راه ورود ویروس به بدن ، دهان یا بینی است اما در این بین دست ها هم نقش مهمی ایفا می کنند . ویروس ها به دنبال سرفه ، عطسه و یا حتی حرف زدن در هوا پخش می شوند . اما از طریق تماس دست ها با اشیائی که قبلاً دست های آلوده به ویروس با آن در تماس بوده ( مانند : گوشی تلفن ، لیوان ، حوله … ) نیز قابل انتقال است .

به دنبال تماس دست های آلوده با چشم ها ٬ دهان یا بینی عفونت سرماخوردگی انتقال می یابد .

عوامل زمینه ساز

خردسالان و کودکان در سنین قبل از دبستان بسیار مستعد ابتلا به سرما خوردگی می باشند زیرا هنوز به اکثر ویروس های سرماخوردگی مقاومت پیدا نکرده اند . بعلاوه کودکان اکثر اوقات خود را در جمع سایر کودکان می گذرانند و در خصوص شستن دست های خود و مراقبت دهانی هنگام عطسه و سرفه کمتر توجه دارند .

با افزایش سن نسبت به بسیاری از ویروس ها ی سرماخوردگی مقاومت ایجاد می شود و بنابراین شیوع ابتلا به سرماخوردگی به تدریج و با افزایش سن کاهش می یابد . در بزرگسالان ضعیف شدن سیستم ایمنی به هر دلیل و یا وجود آلرژی ها می تواند یک عامل زمینه ساز ابتلا به سرماخوردگی به شمار رود .

بروز سرماخوردگی در پائیز و زمستان بیشتر است که علت آن تجمع بیشتر دانش آموزان در کلاس های درس و از طرف دیگر خانه نشینی بیشتر در این فصول است . در مناطقی که فصل زمستان ندارند سرماخوردگی در فصول بارانی شایعتر است .

چه زمانی یک بیمار سرماخورده باید به پزشک مراجعه نماید ؟

1. تب بالای ۳۹ درجه
2. تب بالا همراه با خستگی یا بدن درد
3. تب بالا همراه تعریق و لرز یا سرفه ، همراه خلط رنگی
4. وقتی که با گذشت زمان علائم به جای بهتر شدن بدتر شوند یا بیشتر از ۱۰ روز طول بکشد

اطفال معمولاً در طی سرماخوردگی نسبت به بزرگسالان بدحال ترند و دچار عوارضی مانند عفونت گوش ها می شوند .

اطفال را در صورت وجود هر یک از علائم زیر باید نزد پزشک برد :

1. تب بالای ۳۹ درجه ، وجود لرز یا تعریق
2. تبی که بیشتر از ۳ روز طول بکشد
3. وجود استفراغ یا درد شکم
4. خواب آلودگی غیر متعارف
5. سر درد شدید
6. وجود تنفس مشکل
7. گریه مداوم
8. گوش درد و سرفه مداوم

عوارض

• عفونت حاد گوش میانی : این عارضه خصوصاً در اطفال شایع است و به دنبال ترشح باکتری یا ویروس از ورای پرده ی گوش رخ می دهد .

علائم بصورت گوش درد ، ترشحات سبز یا زرد رنگ از بینی و برگشت تب پس از یک بهبودی نسبی از سرماخوردگی می باشد . ممکن است بیقراری هم وجود داشته باشد .

• خس خس سینه : در بیماران آسمی سرماخوردگی می تواند باعث ایجاد خس خس سینه شود .
• سینوزیت
• سایر عفونت های ثانویه مثل گلو درد چرکی ، سینه پهلو ، برونشیت در بزرگسالان و خروسک در اطفال .

بروز هر کدام از عوارض فوق نیازمند مراجعه به پزشک جهت درمان است .

درمان سرماخوردگی

در واقع هیچ راه درمان قطعی برای سرماخوردگی وجود ندارد و این بیماری باید خود به خود خوب شود . آنتی بیوتیک ها و داروهای مشهور به سرماخوردگی هیچکدام فایده ای نداشته و البته اکثراً دارای عوارضی می باشند .

با این حال در مورد بعضی درمان های معمول نکاتی ذکر می گردد :

1. مسکن ها : مانند استامینوفن که برای کاهش درد و تب استفاده می شود ( مصرف زیاد آن می تواند برای کبد عارضه دار باشد )
2. قطره ها و اسپری های ضد احتقان بینی : بزرگسالان از این داروها برای مدت طولانی نباید استفاده کنند زیرا خودشان می توانند ایجاد احتقان و التهاب مخاط بینی و گرفتگی بینی نمایند و در خصوص اطفال باید گفت که از این داروها اصلاً نباید استفاده کرد .
3. شربت های ضد سرفه : مصرف این شربت ها توسط انجمن پزشکان متخصص ریه در آمریکا به شدت نهی شده است و معتقدند این داروها هیچ تاثیری در درمان علت اصلی سرفه در سرماخوردگی ندارد . انجمن فوق مصرف هرگونه داروی ضد سرماخوردگی و شربت سینه را در اطفال زیر ۱۴ سال مبتلا به سرماخوردگی به شدت نهی کرده است .
   مرکز کنترل بیماریها در آمریکا تجویز داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی را در بچه های زیر ۲ سال ممنوع کرده است . سرفه های ایجاد شده بدنبال سرماخوردگی معمولاً تحت هر شرایطی ۳ – ۲ هفته طول کشیده و با هیچ دارویی قابل کنترل نمی باشد . اگر بیش از این طول بکشد حتماً نیازمند ویزیت پزشک است .
4. ویتامین C و روی : مصرف این ویتامین اثری در شیوع سرماخوردگی ندارد اما تأثیر کمی روی کاهش مدت و شدت علائم سرماخوردگی دارد . طبق بعضی از مطالعات مصرف قرص های روی تا حدودی باعث کاهش علائم سرماخوردگی شده است .

پیشگیری

بدلیل تنوع ویروس های ایجاد کننده سرماخوردگی ٬ هیچ واکسن مؤثری علیه سرماخوردگی وجود ندارد . اما انجام بعضی از مراقبت ها تا حدودی می تواند مانع از گسترش ویروس ها شود :

1. شستن دست ها : باید دست ها را چندین بار در روز و به طور کامل با آب و صابون شست .
2. شستن و ضد عفونی کردن وسایل خانه مثل وسایل آشپزخانه ، حمام ، و وسایل بازی بچه ها .
3. استفاده از دستمال کاغذی در موقع سرفه و عطسه صورت گرفته و سپس دستمال دورانداخته شده و دست ها شسته شود . باید به بچه ها آموزش داد که زمانی که دستمال ندارند ؛ هنگام سرفه و عطسه بجای دست ها ، گودی آرنج را بجای دستشان جلوی دهان خود بگیرند .
4. از ظروفی مانند لیوان و قاشق بصورت مشترک استفاده نشود .
5. از تماس طولانی مدت با افراد سرماخورده اجتناب گردد .
6. دقت لازم در مورد بهداشت مهدکودک ها انجام گرفته و از ورود کودکان بیمار به آنجا ممانعت بعمل آید .

تغذیه و سایر مراقبت های لازم در زمان سرماخوردگی

1. مصرف مایعات مانند آب ، آب میوه ، چای ، سوپ ، و مانند آن در طی سرماخوردگی توصیه می شود تا جایگزین مایعات از دست رفته از راه ترشحات و تب شوند . مصرف سیگار باعث تشدید علائم می شود . 
2. مصرف سوپ مرغ : امروزه معلوم شده است که سوپ مرغ اولاً بعنوان یک ضد التهاب عمل می کند و ثانیاً باعث تسریع تخلیه مخاط و ترشحات از بینی و بهبودی احتقان می شود که این مسئله باعث کاهش مدت زمان تماس ویروس ها با مخاط پوششی بینی می گردد و در بهبود علائم مؤثر است .
3. مصرف میوه : مصرف میوه هایی که دارای ویتامین ث هستند مانند انبه ٬ توت فرنگی ٬ پرتقال ٬ لیمو شیرین ٬ کیوی ٬ گریپ فروت ٬ تمشک ٬ نارنگی ٬‌ لیمو ترش ٬‌ طالبی و …
4. استراحت : اگر بیمار دچار تب ، سرفه های شدید ، و بیحالی می باشد حتماً در خانه استراحت نماید و در محل کار حتماً از ماسک استفاده نماید .  ( حداقل فایده آن این است که دیگران را مبتلا نمی کند )
5. تنظیم دما و رطوبت اتاق : دمای اتاق باید گرم بوده و داغ نباشد و اگر هوا خشک است از یک مرطوب کننده استفاده شود . البته دستگاه رطوبت ساز باید تمیز باشد تا به محلی برای رشد میکروب ها و قارچ ها تبدیل نگردد .
6. تسکین گلو درد : غرغره کردن آب نمک گرم یا نوشیدن مخلوط آب لیمو ترش با عسل به تسکین گلو درد و کاهش سرفه ها کمک می کند .
7. استفاده از قطره های بینی نمکی باعث کاهش احتقان بینی می شود و خصوصاً در اطفال ، به غذا خوردن و خواب بهتر آن ها کمک می کند .

سایت پزشکی و مجله سلامتی راستینه