بیماری ام اس چگونه تشخیص داده می شود؟

ام اس یک بیماری خودایمنی و التهابی است که مغز و نخاع یا سیستم اعصاب مرکزی را هدف می گیرد. در این بیماری، بدن آنتی بادی هایی علیه خود ترشح می کند که به میلین یا غلاف چربی پوشاننده اعصاب آسیب می رسانند. عصب هایی که وظیفه پیام رسانی با سرعت بالا را برعهده دارند به صورت قطعه قطعه با غلاف میلین پوشیده شده اند. این غلاف امکان انتقال پرشی پیام ها را از یک نقطه به نقطه دیگر فراهم می کند. پیام رسانی به صورت پرشی به جای انتقال ممتد، سرعت هدایت عصبی را در بدن افزایش می دهد. حال اگر فیبرهای عصبی تشکیل دهنده ماده سفید مغز و نخاع توسط آنتی بادی های بدن مورد هدف قرار بگیرند، بخش هایی از غلاف پوشاننده خود را از دست می دهند. در نتیجه سرعت هدایت پیام های عصبی کاهش می یابد یا انتقال رسانی در آن ناحیه مختل می شود.

این بیماری در کدام افراد شیوع بیشتری دارد؟

ام اس در افراد جوان و خانم های ۲۹ تا ۳۵ ساله شایع تر است. با این حال می تواند در سنین دیگر نیز بروز پیدا کند.

علائم بالینی ام اس کدام اند؟

این بیماری ابتدا ممکن است خود را با علائم بالینی خاص مثل حمله های ضعف بینایی در یک چشم یا التهاب عصب بینایی یا حمله های حسی دیگر مثل گزگز و مورمور ، یا خواب رفتن دست و پا ، سوزن سوزن شدن و بی حسی در دست و پای یک طرف نشان دهد. در واقع، علائم بالینی ام اس معمولا یکطرفه هستند. بنابراین اگر فردی در هر دو دست یا پا دچار احساس خواب رفتگی شود، نباید نگران بیماری ام اس باشد. از دیگر علائم این بیماری می توان به اختلال تعادل در راه رفتن و زمین خوردن اشاره کرد، ام اس در موارد خیلی نادر ممکن است با تشنج نیز ظهور پیدا کند.

انواع بیماری ام اس چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

ام اس را می توان بر اساس رفتار و شخصیت بالینی آن به ۴ گروه تقسیم کرد؛ از جمله RRMS ، PPMS ، SPMS و PRMS. شایع ترین نوع بیماری، RRMS یا ام اس عودکننده – فروکش کننده است که شامل مجموعه ای از حملات عود کننده یا جدید و بهبود پیدا کننده می شود. برای مثال در این بیماری، فرد ممکن است ناگهان دچار حمله در یک چشم شود، طوری که دید چشم فرد تار می شود و دچار کاهش قدرت افتراق رنگ ها و درخشندگی آنها خواهد شد. همچنین در حرکت دادن، دردناک خواهد بود. این حمله معمولا ۲ هفته تا ۱ ماه طول می کشد و با مصرف کورتون یا بدون درمان کاملا بهبود می یابد، اما فرد مجدد بعد از گذشت مدتی دچار حمله در نقطه دیگری از بدن می شود. برای مثال ممکن است فلجی یک پا یا گزگز و مورمور شدن و کرختی در یک سمت بدن را تجربه کند. تمامی این حملات بیشتر از ۲۴ ساعت طول می کشند و با گذشت زمان بهبود می یابند. نوع دوم بیماری، PPMS یا ام اس پیشرونده اولیه است. این نوع ام اس، از ابتدا سیر پیشرونده دارد و بهبود پیدا نمی کند. در واقع، حمله های آن پشت سر هم رخ می دهند و هر بار نقص هایی جدید از خود باقی می گذارند. بیماران مبتلا به این نوع ام اس معمولا خیلی سریع و طی چند سال قدرت حرکت خود را از دست می دهند و به صندلی چرخدار نیاز پیدا می کنند. همچنین به تدریج ممکن است در معرض خطر مرگ قرار بگیرند.

ام اس پیشرونده ثانویه را توضیح دهید ؟

ام اس پیشرونده ثانویه یا SPMS، نوع دیگری از این بیماری است که ابتدا به شکل RRMS یا ام اس عود کننده – فروکش کننده تظاهر پیدا می کند، اما از یک نقطه به بعد دیگر بهبود پیدا نکرده و پیشرفت می کند. نوع چهارم ام اس، PRMS یا ام اس پیشرونده – عود کننده است. در این نوع ام اس، بیماری با یک شیب ملایم به طور دائم پیشرفت می کند.
حین پیشرفت نیز فرد دچار حمله های متعدد و بهبود یابنده می شود.

نکته مجله سلامتی راستینه : بیماری های دیگری نیز وجود دارند که در طیف ام اس قرار می گیرند؛ از جمله بیماری دویک ، نورومیلیت اپتیکا ، که بیشتر باعث گرفتاری ناحیه گردن، نخاع و چشم ها می شود. ام آر آی سر و مغز این بیماران معمولا سالم است، اما در ناحیه گردن آنها ضایعه دیده می شود. این بیماری نیز به علت ترشح آنتی بادی توسط بدن رخ می دهد و با تظاهرات مختلف عصبی همراه است. بیماری دویک نسبت به ام اس بدخیم تر است و ضایعات این بیماری معمولا برگشت پذیر نیستند. درمان این بیماری تا حدودی با ام اس متفاوت است.

بیماری ام اس چگونه تشخیص داده می شود؟

یکی از راه های تشخیص ام اس، بررسی علائم بالینی و حمله های عصبی بیمار است. حمله های ام اس، بر اساس محل درگیری در مغز و مسوولیت و عملکرد آن ناحیه در سیستم اعصاب مرکزی می توانند با نقص ها و علائم مختلف همراه باشند. البته حمله های عصبی تنها زمانی به عنوان حمله ام اس در نظر گرفته می شوند که علائم آنها فقط در یک طرف بدن باشند و حداقل برای ۲۴ ساعت ادامه پیدا کنند. بنابر این تاری چشم یک طرفه ای که کمتر از چند ساعت بهبود پیدا کند، به هیچ وجه نباید حمله ام اس، در نظر گرفته شود. علاوه بر اینها، برای تشخیص ام اس باید حداقل ۲حمله در ۲ نقطه مختلف به فاصله حداقل ۱ ماه اتفاق بیفتد. تصویر برداری ام آر آی از دیگر راههای تشخیص ام اس است. بخش های از بین رفته میلین در این بیماری به صورت پلاک های سفید رنگ در ام آر آی مشخص می شوند. این موضوع به تشخیص محل درگیری و تعداد ضایعات ام اس نیز کمک می کند. با انجام ام آر آی همزمان با تزریق مواد حاجب می توان به جدید یا قدیمی بودن پلاکها یا ضایعات ام اس پی برد ، زیرا معمولا بعد از گذشت ۱ تا ۳ ماه از ضایعه، پلاک تشکیل شده روی اعصاب، دیگر ماده حاجب را داخل خود راه نمی دهد.

در این وضعیت با تزریق ماده حاجب، پلاک در ام آرآی مشخص نمی شود، در حالی که پلاک های جدید به دلیل ناپایدار بودن دیواره دورشان با جذب ماده حاجب در ام آر آی قابل مشاهده هستند.

برای تشخیص ام اس می توان از آزمایش مایع مغزی-نخاعی نیز استفاده کرد. این آزمایش که OCB ) Oligoclonal Bands) نام دارد در بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد از بیماران مبتلا به ام اس، مثبت می شود. برای تشخیص قطعی ام اس علاوه بر بررسی علائم بالینی، یافته های تصویربرداری و آزمایش مغزی-نخاعی باید آن را از سایر بیماری ها با علائم مشابه از جمله طیف وسیعی از بیماری های روماتیسمی افتراق داد. بنابراین لازم است فرد تمامی آزمایش های روماتیسمی را هم انجام دهد.

مبتلایان به ام اس ملزم به رعایت چه ملاحظاتی هستند؟

بیماری ام اس با عوارض خاصی همراه است که باید مورد توجه و درمان قرار بگیرند. برای مثال اختلال نخاعی و گرفتگی مثانه در این بیماری می تواند باعث تکرر ادرار شود. در این وضعیت با جمع شدن کمترین میزان ادرار در مثانه، فرد دچار احساس فوریت یا بی اختیاری ادرار خواهد شد. برای بهبود این حالت می توان از داروهای شل کننده مثانه استفاده کرد. علاوه بر این، درصد بالایی از بیماران مبتلا به ام اس ،دچار اختلالات روانی از جمله اختلال اضطراب و افسردگی می شوند. این بیماری ها نیز حتما باید مورد توجه قرار گیرند و درمان شوند. از آنجایی که بین کمبود ویتامین D و بروز ام اس ارتباطی خفیف یافت شده، این بیماران باید حتما تحت نظر پزشک از مکمل های ویتامین D و کلسیم استفاده کنند .

آیا فیزیوتراپی به این بیماران کمک می کند ؟

در مورد بهبود ضایعات حرکتی ناشی از این بیماری، انجام فیزیوتراپی مکرر می تواند بسیار موثر و سودمند باشد. بیماران مبتلا به ام اس، باید از قرار گرفتن در معرض گرمای زیاد نیز پرهیز کنند.

حضور در محیطهای گرم، استفاده از پتو و لباس های گرم و خوابیدن با جوراب در نزدیکی شوفاژ و منابع حرارتی می تواند علائم این افراد را تشدید کند.

لطفا در مورد انواع درمانهای موجود برای این بیماری توضیح دهید؟

هنوز برای ام اس، درمان قطعی متصور نیست، اما افق درمان در آینده بسیار روشن و خوش بینانه است و دانشمندان در حال کار و تحقیق در این زمینه هستند. در حال حاضر برای کنترل این بیماری از داروهای خوراکی و تزریقی متعددی استفاده می شود که بیشتر آنها را اینترفرونها و داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی تشکیل می دهند.

درمان های خط اول ام اس، به ۲ گروه تزریقی و خوراکی تقسیم می شوند. از درمان های تزریقی می توان به انواع اینترفرونها و گلا تیرامر استات و از درمان های خوراکی می توان به تری فلونوماید مثل قرص او باژيو و دی متیل فومارات به صورت کپسول های ۱۲۰ و ۲۴۰ میلی گرم اشاره کرد. درمان های خط دوم شامل فینگولیمود و کپسول و آمپول تایسا بری یا ناتالیزوماب می شوند. در صورت پاسخ ندادن به درمان های خط دوم باید از درمان های خط سوم استفاده کرد. از جمله این درمان ها می توان به ریتوکسیماب، المتوزوماب و داروهای شیمی درمانی نوانترون یا میتوکسانترون و سیکلوفسفامید اشاره کرد. البته این نوع شیمی درمانی امروزه کمتر برای درمان ام اس به کار می رود. تمامی این درمان ها برای RRMS یعنی ام اس عودکننده – فروکش کننده کاربرد دارند. البته در بعضی موارد برای SPMS یعنی ام اس پیشرونده ثانویه و PPMS ام اس پیشرونده اولیه نیز استفاده می شوند .

کشورمان از لحاظ درمان ام اس در چه جایگاهی قرار دارد؟

خوشبختانه کشورمان از درمان های روز دنیا برخوردار است و حتی بعضی داروهای ام اس را به کشورهای دیگر صادر می کند. البته به تازگی در جهان برای PPMS دارویی به نام اکرلی زوماب یا اکرووس کشف شده که هنوز در ایران موجود نیست.

مقاله مرتبط : چه کسانی ممکن است به صرع مبتلا شوند؟

سایت پزشکی و مجله سلامتی راستینه