علل و درمان کمبود وزن

کمبود وزن می‌تواند به اندازه اضافه وزن برای سلامتی مضر و نگران‌کننده باشد. اگر فردی دچار کمبود وزن باشد، بدن او ممکن است مواد مغذی مورد نیاز را برای تشکیل و ترمیم استخوان‌ها، پوست و موها دریافت نکند.
در حالی که در برخی افراد کمبود وزن ممکن است به دلیل زمینه ژنتیکی یا بیماری باشد، اقداماتی وجود دارد که پزشکان می‌توانند برای کمک به شخص در افزایش وزن توصیه کنند.
در این مقاله به علائم کمبود وزن به عنوان بیماری، علل و راه‌های معالجه آن می‌پردازیم و همچنین به این موضوع که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد.

در چه صورت شخص دچار کمبود وزن است؟

سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها به افراد توصیه می‌کند از شاخص توده بدنی(BMI) برای تشخیص این که آیا دچار کمبود وزن هستند، وزن‌شان متعادل است، یا اضافه وزن دارند، استفاده کنند.
استفاده از شاخص توده بدنی شیوه سنجش مناسبی برای وزن فرد به‌حساب می آید، زیرا وزن را نسبت به قد می‌سنجد. به‌عنوان مثال، ممکن است برای فردی قد بلند، وزن ۸۰ کیلوگرم متناسب باشد، اما فردی قد کوتاه با این وزن، دارای اضافه وزن در نظر گرفته شود.
فرد می‌تواند شاخص خود را از طریق فرمول BMI محاسبه کند. محدوده BMI شامل موارد زیر است:

• کمبود وزن: کمتر از ۱۸٫۵
• وزن عادی: ۱۸٫۵ تا ۲۴٫۹
• اضافه وزن: ۲۹٫۹ تا ۲۵
• اضافه وزن شدید: ۳۰ و بالاتر

این محاسبات و ارقام ممکن است برای ورزشکاران حرفه‌ای یا استقامتی که بدن عضلانی دارند، چندان درست نباشد، زیرا وزن ماهیچه‌ها بیشتر از چربی است.

خطرات کمبود وزن

کمبود وزن می‌تواند به اندازه اضافه وزن باعث مشکل در سلامتی شود.
همه افرادی که دچار کمبود وزن هستند، عوارض جانبی مربوط به آن را تجربه نمی‌کنند. با این حال، برخی افراد ممکن است این عوارض و علائم را تجربه کنند:

• پوکی استخوان: براساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۶، کمبود وزن احتمال ابتلا به پوکی استخوان را در خانم ها افزایش می‌دهد.
• مشکلات پوست، مو یا دندان: اگر فردی به اندازه کافی مواد مغذی را در رژیم غذایی روزانه خود دریافت نکند، ممکن است دچار علائم جسمی مانند نازک شدن پوست، ریزش مو، خشکی پوست و یا پوسیدگی دندان شود.
• بیمار شدن مکرر: اگر بدن فرد، انرژی لازم را برای حفظ وزن متعادل از رژیم غذایی دریافت نکند، ممکن است مقدار کافی مواد مغذی نیز برای مقابله با عفونت ها به دست نیاورد و در نتیجه فرد بیشتر بیمار شود؛ در چنین وضعیتی بیماری های شایع مانند سرماخوردگی ممکن است بیش از حد معمول ادامه بیابند.
• احساس خستگی دائمی: کالری، مقیاس انرژی ای است که غذایی خاص می تواند به فرد بدهد. نبود کالری کافی برای حفظ وزن متعادل، باعث می شود فرد احساس خستگی کند.
• کم خونی: فردی که دچار کمبود وزن است معمولا شمار خون کمتری دارد، که به عنوان کم خونی شناخته می شود، و باعث سرگیجه ، سردرد و خستگی می شود.
• قاعدگی نامنظم: زنانی که کمبود وزن دارند ممکن است قاعدگی منظمی نداشته باشند، با دچار توقف در عادت ماهانه شوند، یا اولین قاعدگی دختری نوجوان ممکن است به تأخیر بیفتد. قاعدگی نامنظم می تواند باعث ناباروری شود.
• تولد زودرس: طبق مطالعه‌ای که در ژورنال بین المللی زنان و زایمان منتشر شده است، زن بارداری که دچار کمبود وزن است بیشتر در معرض خطر زایمان پیش از موعد است.
• رشد کند یا ناقص: جوانان برای تشکیل و رشد استخوان‌های سالم به مواد مغذی احتیاج دارند. کمبود وزن و کمبود کالری می تواند به معنای رشد ناقص باشد.

طبق تحقیقات، کمبود وزن با افزایش خطر مرگ و میر همراه است. محققان می‌گویند افراد دارای كمبود وزن در مقایسه با افرادی كه طبق شاخص BMI دارای وزن متعادل هستند، در صورت تصادف یا تروما، روند درمان‌شان با مختل مواجه خواهد شد.

علل کمبود وزن

دلایل مختلفی وجود دارد که می‌تواند باعث کمبود وزن شود. گاهی ممکن است چند عامل مختلف باعث این عارضه شوند. دلایل کمبود وزن شامل موارد زیر است:

• سابقه خانوادگی: برخی افراد به دلیل خصوصیات جسمانی موروثی از BMI طبیعی برخوردار نیستند.
• متابولیسم بالا: اگر فرد متابولیسم بالایی داشته باشد، ممکن است حتی در صورت خوردن غذاهای پر انرژی، وزن زیادی به دست نیاورد.
• فعالیت زیاد بدنی: ورزشکاران یا افرادی که درگیر فعالیت های بدنی زیادی هستند، مانند دونده‌ها، ممکن است میزان قابل توجهی کالری بسوزانند و این منجر به کمبود وزن شود.
• بیماری جسمی یا بیماری مزمن: برخی از انواع بیماری‌ها می‌توانند باعث حالت تهوع، استفراغ و اسهال شوند و جلوی افزایش وزن را بگیرند. بیماری‌هایی هم ممکن است اشتهای فرد را کاهش دهد، از جمله سرطان، دیابت، اختلالات تیروئید و شرایط گوارشی مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو.
• بیماری روانی: اختلالات روانی، از جمله افسردگی، اضطراب و وسواس، می تواند باعث بی‌اشتهایی شود.

پزشک می‌تواند به فرد کمک کند تا علت پایین بودن BMI خود را تشخیص دهد و برنامه‌ای درمانی برای رسیدن به وزن متعادل در پیش بگیرد.
در صورتی که فردی دچار کمبود وزن باشد، روش‌های متنوعی برای افزایش وزن وجود دارد که می‌تواند آنها را امتحان کند.
با پیروی از یک رژیم غذایی سالم، شامل غذاهای پرکالری، می‌توان وزن را افزایش داد. پزشک ممکن است شخصا رژیم خاصی را توصیه کند یا فرد را به متخصص تغذیه ارجاع دهد.

رژیم افزایش وزن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• افزودن میان وعده‌ها: میان وعده‌های کربوهیدرات با پروتئین بالا و غلات کامل می‌تواند به فرد در افزایش وزن کمک کند. به‌عنوان مثال، کره بادام زمینی، چیپس پیتا و بادام.
• خوردن روزانه چندین وعده غذایی کوچک: گاهی اوقات فرد به دلیل عدم توانایی در خوردن وعده های غذایی مفصل، دچار کمبود وزن شود. برای رفع این مساله، فرد می‌تواند چندین وعده غذایی کوچک را در طول روز بخورد.
• گنجاندن منابع غذایی اضافی در رژیم غذایی روزانه: فرد می‌تواند منابع غذایی پرکالری را به رژیم غذایی روزانه خود اضافه کند، مانند ریختن بادام خرد شده در غلات یا ماست، تخمه آفتابگردان، روی سالاد یا داخل سوپ، یا کره گردو، روی نان تست سبوس‌دار.
• اجتناب از کالری‌های بی‌فایده: خوردن غذاهای پرکالری ممکن است باعث افزایش وزن شود، اما این غذاها چربی‌های اضافی نیز دارند، که می‌تواند بر قلب و رگ‌های فرد تأثیر بگذارد. در هر رژیمی، باید از غذاهایی که قند و نمک زیادی دارند، پرهیز کرد.

در چه صورت باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فرد سعی داشته باشد وزن اضافه کند، اما نتواند، باید به پزشک مراجعه کند. فردی که به دلیل علائمی که می‌توانند نشانه بیماری باشند، مانند توقف قاعدگی یا ناباروری، نتواند وزن اضافه کند، باید به پزشک مراجعه کند.
اگر فرد با بیماری روانی یا اختلال در خوردن مواجه باشد، ضروری است که به دنبال دریافت کمک پزشکی باشد. متأسفانه، ممکن است فرد همیشه نشانه‌ها و علل را تشخیص ندهد و این یک مشکل است.
برخی از علائم مرتبط با اختلالات خوردن عبارتند از:

• رفتارهای پنهانی
• کاهش وزن ناگهانی و بدون دلیل مشخص
• عدم تمایل به حضور در رویدادهای خانوادگی یا اجتماعی
• خستگی مفرط
• امتناع از خوردن در مقابل دیگران

اگر شخصی این علائم را داشته باشد، دوستان یا اعضای خانواده او باید او را ترغیب کنند تا به پزشک مراجعه کند.

نکات مهم

فردی که دچار کمبود وزن است، ممکن است در معرض خطر ابتلا به عوارضی از جمله مشکلات استخوانی، دندان و باروری باشد.
فرد باید برای حفظ شاخص BMI خود در وضعیت متعادل، تلاش کند. مشورت با پزشک می‌تواند فرد را در رسیدن به وزن مناسب و حفظ آن کمک کند.