سندرم تخمدان پلی‌کیستیک: علائم، دلایل و درمان

سندرم تخمدان پلی کیستیک عارضه ای است که بر میزان هورمون‌های زنانه اثر می گذارد.
در زنان مبتلا به این عارضه، هورمون های مردانه بیشتری تولید می شود. این عدم توازن در تولید هورمون منجر به پریود نشدن و دشوار شدن وضع حمل در زنان می شود.
این سندرم همچنین منجر به رشد مو بر روی صورت و بدن و همچنین طاسی سر می شود. همچنین می تواند مشکلات سلامتی را در طولانی مدت همچون دیابت یا بیماری های قلبی به وجود آورد.
داروهای کنترل بارداری و قرص های مرتبط با دیابت می توانند به عدم تعادل هورمونی کمک کنند و علائم آن را بهبود ببخشند.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟

این سندرم عارضه ای برای هورمون هاست که بر زنان در دوران بارداری (از هفته ۱۵ تا ۴۴) اثر می گذارد. بین ۲٫۲ و ۲۶٫۷ درصد از این زنان، به این سندرم مبتلا هستند.
بسیاری از زنان بی‌آنکه خودشان بدانند به این سندرم مبتلا هستند. تحقیق صورت گرفته نشان داد که وجود این سندرم در ۷۰ درصد از زنانی که به آن مبتلا بوده اند، تشخیص داده نشده است.
این سندروم بر تخمدان زن و ارگان تناسلی که به تولید استروژن و پروژسترون دست می زنند، اثر می گذارد. (هورمون هایی که به تنظیم سیکل قاعدگی می پردازند. تخمدان ها همچنین کار تولید میزان کمی از هورمون های مردانه به نام آندروژن را نیز بر عهده دارند.)
این عارضه، سندرم یا مجموعه‌ای از علائم است که بر تخمدان و روند تخمک‌سازی اثر می‌گذارد. سه ویژگی اصلی این عارضه عبارتست از:

• وجود کیست در تخمدان
• افزایش میزان هورمون های مردانه
• قاعدگی نامنظم یا رخ ندادن قاعدگی

دلیل این عارضه

پزشکان به طور مشخص دلیل این عارضه را نمی دانند. آن ها بر این باورند که افزایش میزان هورمون های مردانه مانع از انجام عمل تولید هورمون و تخمک سازی توسط تخمدان می شود.
ژن، مقاومت به انسولین و التهاب، همگی از دلایل تولید اضافه آندروژن هستند.

ژن

مطالعات ثابت کرده که وجود این سندرم به صورت ارثی در میان خانواده ها ممکن است.

مقاومت به انسولین

تا ۷۰ درصد از زنان مبتلا به این سندرم، نسبت به انسولین مقاومت نشان می دهند. این بدان معناست که سلول های آنان نمی تواند از انسولین به شکل درستی بهره ببرد.
انسولین، هورمونی تولید شده توسط لوزالمعده است که به بدن کمک می کند تا برای کسب انرژی، از قند موجود در خوراکی ها استفاده کند.
وقتی سلول ها نتوانند آنطور که باید از انسولین بهره ببرند، بدن انسولین بیشتری طلب می کند و درنتیجه لوزالمعده برای جبران این فقدان، دست به تولید انسولین بیشتر می زند. وجود انسولین اضافی منجر به افزایش تولید هورمون های مردانه توسط تخمدان می‌شود.
چاقی یکی از اصلی ترین دلایل مقاومت به انسولین است. هم چاقی و هم مقاومت به انسولین، هر دو می توانند خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را افزایش دهند.

التهاب

زنانی که به این سندرم مبتلا هستند بیشتر در معرض انواع التهابات بدن قرار دارند. داشتن اضافه وزن نیز می تواند به التهاب مرتبط باشد. مطالعات بسیاری به ارتباط میان التهابات و افزایش میزان آندروژن اشاره کرده‌اند.

علائم معمول سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

برخی از زنان در هنگام اولین دوره قاعدگی‌شان متوجه این علائم می شوند. سایر زنان تنها زمانی متوجه علائم این سندرم می شوند که وزنشان بسیار زیاد شده و یا در بارداری دچار مشکل شده‌اند.
رایج ترین علائم این سندرم عبارتست از:

• قاعدگی نامنظم. عدم تخمک سازی مانع از به وقوع پیوستن دوره عادت ماهانه می شود. برخی زنان مبتلا به این سندرم سالانه کمتر از ۸ مرتبه پریود می شوند.
• خونریزی شدید. دهانه رحم برای مدت طولانی‌تری باز می ماند و بنابراین قاعدگی شما با خونریزی بیشتری از حد معمول همراه می شود.
• رشد مو. بر روی بدن و صورت بیش از ۷۰ درصد از زنانی که به این عارضه دچار هستند، مو رشد می کند؛ نقاطی همچون کمر، شکم و سینه. به این رشد بیش از اندازه مو، هیرسوتیسم می‌گویند.
• آکنه. هورمون های مردانه می توانند منجر به چرب تر شدن پوست و درنتیجه بیرون‌ریزی بدن در صورت، سینه و بالاتنه شوند.
• افزایش وزن. بیش از ۸۰ درصد از زنان مبتلا به این عارضه، اضافه وزن دارند و یا چاق هستند.
• طاسی. موی سر کم پشت می شود و می‌ریزد.
• تیرگی پوست. لکه های تیره پوست می توانند منجر به بروز خطوطی همچون خطوط موجود بر روی گردن، روی کشاله ران و زیر سینه شود.
• سردرد. تغییرات هورمونی می تواند در برخی از زنان به سردرد منجر شود.

چگونگی تاثیر سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بر بدن

وجود آندروژنِ بیشتر از سطح نرمال می تواند بر باروری و سایر جنبه های سلامتی فرد اثرگذار باشد.

باروری

برای باردار شدن، عمل تخمک‌گذاری نیاز است. زنانی که به طور منظم تخمک‌گذاری نمی‌کنند، باروری نیز در آنها صورت نمی‌پذیرد. این سندرم از اصلی‌ترین دلایل عدم باروری در زنان است.

سندرم متابولیک

تا ۸۰ درصد زنان مبتلا به این سندرم یا اضافه وزن دارند و یا چاق هستند. چاقی و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک خطر افزایش قند خون و فشار خون را شدت می بخشد.
این عوامل در کنار یکدیگر را سندرم متابولیک می نامند که خطر بیماری های قلبی، دیابت و سکته را در فرد افزایش می دهد.

وقفه تنفسی در خواب

این عارضه به وقفه‌های مکرر در تنفس در شب منجر می شود که روند خواب را با اخلال مواجه می کند.
این عارضه بیشتر در میان زنانی که اضافه وزن دارد رایج است؛ خصوصاً آن دسته از زنانی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند. خطر وقفه تنفسی در خواب در زنان چاق مبتلا به این سندرم ۵ تا ۱۰ بار بیشتر است.

چگونگی تشخیص این سندرم

پزشکان معمولاً این سندرم را در زنانی که دست کم دو یا سه مورد از علائم زیر را داشته باشند، تشخیص می دهند:

• بالا بودن سطح آندروژن
• قاعدگی نامرتب
• وجود کیست در تخمدان

پزشک شما باید بپرسد که آیا علائمی همچون آکنه، رویش مو بر بدن یا صورت و افزایش وزن داشته اید یا خیر.
از طریق سونوگرافی لگن می توان به وجود هرگونه مشکل در تخمدان و یا سایر ارگان های تناسلی پی برد. در طول آزمایش، پزشک انگشت پوشیده به دستکش را داخل واژن فرو می برد تا ببیند آیا توده ای در تخمدان یا رحم شما وجود دارد یا خیر.
آزمایش خون نیز وجود سطح غیر عادی هورمون های مردانه را مشخص می کند. از آزمایش خون همچنین می توان برای بررسی کلسترول، انسولین و سطح تری گلیسرید برای ارزیابی خطرات مرتبط با بیماری های قلبی و دیابت استفاده کرد.
اولتراساند نیز از امواج صدا استفاده می کند تا وجود هرگونه غده یا سایر مشکلات مرتبط با رحم و تخمدان را معین کند.

بارداری و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

این سندرم سیکل قاعدگی را مختل و روند باردار شدن را مشکل می سازد. بین ۷۰ تا ۸۰ درصد از زنان مبتلا به این سندرم، مشکل ناباروری وجود دارد.
این عارضه همچنین احتمال عوارض بارداری را نیز در فرد افزایش می دهد.
زنان مبتلا به این سندرم نسبت به زنانی که به این عارضه دچار نیستند، دو برابر بیشتر در خطر زایمان زودرس قرار دارند. در این افراد همچنین احتمال سقط جنین، افزایش فشار خون و دیابت بارداری نیز وجود دارد.
با این وجود، زنان مبتلا به این عارضه می توانند با پشت سرگذاشتن راه های درمان ناباروری، روند تخمک سازی را بهبود ببخشند. کاهش وزن و پایین آوردن فشار خون می تواند خطرات موجود در مسیر یک زایمان سالم را به حداقل برساند.
درمان این سندرم معمولاً با تغییراتی در سبک زندگی همچون کاهش وزن، رژیم غذایی و ورزش کردن شکل می گیرد.
کم کردن ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن می تواند به نظم دوران قاعدگی کمک کند و علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را بهبود ببخشد، میزان انسولین را کاهش دهد و خطر بیماری های قلبی و دیابت را نیز کاهش دهد.
هرنوع رژیمی که وزن شما را کم کند می تواند برای عارضه شما مناسب باشد. هرچند که برخی از رژیم ها ممکن است اثر مثبت خود را طی چند سال نشان دهند.
تحقیقاتی نشان داده اند که ۳۰ دقیقه ورزش با فشار متوسط ۲ یا ۳ روز از هفته می تواند به زنان مبتلا به این سندرم در کاهش وزنشان کمک کند. از دست دادن وزن از طریق ورزش کردن همچنین می تواند روند تخمک سازی و سطح انسولین بدن را بهبود ببخشد.
ورزش کردن زمانی که با یک رژیم غذایی سالم همراه شود، به مراتب مفیدتر نیز است. رژیم و ورزش به کاهش وزن کمک می کنند و خطر ابتلا به دیابت و بیماری های قلبی را نیز کاهش می دهند.
هم اکنون شواهدی مبنی بر مفید بودن طب سوزنی بر درمان این سندرم وجود دارد اما به تحقیقات و شواهد بیشتری برای تایید این مسئله نیاز است.

روش های درمانی رایج

داروهای کنترل بارداری و سایر داروها می توانند به تنظیم دوباره سیکل قاعدگی و درمان علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک همچون رویش مو و آکنه، کمک کنند.

داروهای کنترل بارداری

مصرف استروژن و پروژستین به صورت روزانه می تواند تعادل هورمونی را بازگرداند، تخمک‌سازی را متعادل سازد، علائمی همچون رشد بیش از اندازه مو را برطرف کند و از فرد در برابر ابتلا به سرطان اندومتریال محافظت کند.

متفورمین

متفورمین دارویی است که برای درمان دیابت نوع دوم به کار می رود. این دارو همچنین با بهبود سطح انسولین بدن، به درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز کمک می کند.
تحقیق صورت گرفته نشان داد که مصرف متفورمین زمانی که رژیم غذایی خود را تغییر داده‌اید و ورزش نیز می کنید، می تواند به کاهش وزن، کاهش قند خون و تنظیم دوباره نظم قاعدگی کمک کند.

کلومیفن

این قرص در جهت ناباروری و کمک به زنان برای باردار شدن به کار می رود. هرچند که می‌تواند احتمال زایمان دو قلو یا چند قلو را در فرد افزایش دهد.

داروی ریزش مو

روش‌هایی برای رهایی از موهای زائد و یا جلوگیری از رشد آنها وجود دارد. کرم موضعی افلورنیتین محصولی تجویزی است که روند رشد موها را با کندی مواجه می کند. لیزر موهای زائد و الکترولیسیس نیز می تواند در جهت رفع موهای زائد صورت و بدن موثر باشد.

عمل جراحی

چنانچه سایر روش های درمانی اثری نداشتند، عمل جراحی نیز می تواند یکی از گزینه های پیش روی شما برای درمان ناباروری باشد. در این روش از ایجاد حفره های بسیار ریز در تخمدان به وسیله لیزر یا سوزن های حرارتی بسیار کوچک استفاده می شود تا روند تخمک سازی به حالت اولیه و عادی خود بازگردد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

• زمانی که پریود نمی شوید اما باردار هم نیستید.
• چنانچه علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک همچون رویش مو بر صورت و بدن در شما وجود دارد.
• چنانچه بیش از ۱۲ ماه در تلاش برای باردار شدن بوده اید اما موفق نشده اید.
• چنانچه علائم دیابت همچون احساس گرسنگی و تشنگی بیش از حد، تاری دید و یا کاهش وزن چشمگیر دارید.

چنانچه به این سندرم مبتلا هستید، به طور منظم با پزشک خود ملاقات کنید. برای تشخیص دیابت، فشار خون بالا و سایر عوارض احتمالی، به بررسی های مداوم پزشک احتیاج است.

سخن پایانی

سندرم تخمدان پلی کیستیک سیکل قاعدگی زنان را مختل می کند و باردار شدن را برای آنان مشکل می سازد. بالا بودن سطح هورمون های مردانه نیز به علائمی ناخواسته همچون رویش مو بر روی صورت یا بدن منجر می شود.
ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، اولین توصیه پزشکان برای درمان این سندرم است. کاهش وزن می تواند به رفع علائم این سندرم و همچنین باردار شدن کمک کند. رژیم غذایی و ورزش های هوازی نیز دو روش موثر برای کاهش وزن به حساب می آیند.
چنانچه تغییرات در سبک زندگی کافی نباشد، مصرف دارو گزینه دیگری پیش روی شماست. مصرف داروهای کنترل بارداری و متفورمین هر دو می توانند سیکل قاعدگی را به حالت اول برگردانده و علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک را نیز بهبود ببخشند.