سرخک چیست؟ علائم، علل و درمان سرخک

سرخک (measles) یک نوع عفونت در دوران کودکی است که به خاطر یک ویروس ایجاد میشود. زمانی این بیماری بسیار شایع بود، اما اکنون با یک واکسن، احتمال وقوع سرخک می تواند تقریبا برای همیشه پیشگیری شود.
این بیماری که rubeola نیز نامیده می شود، می تواند برای کودکان در سنین پایین بسیار جدی و حتی مرگبار باشد. در حالی که در سراسر جهان، میزان مرگ و میر کودکان به دلیل اینکه واکسیناسیون سرخک انجام میشود کاهش یافته است، هنوز این بیماری سالانه جان بیش از ۱۰۰۰۰۰ نفر، که اکثرا زیر ۵ سال هستند را می گیرد.

علائم سرخک

علائم و نشانه های سرخک ۱۰ تا ۱۴ روز پس از آلوده شدن به ویروس ظاهر می شوند. علائم و نشانه های سرخک معمولا شامل موارد زیر می شوند:

• تب
• سرفه خشک
• آبریزش بینی
• گلو درد
• التهاب چشم ها (ملتحمه)
• لکه های سفید کوچک با مراکز سفید مایل به آبی در یک پس زمینه قرمز رنگ در داخل دهان در پوشش داخلی گونه – که لکه های کپلیک نیز نامیده میشوند.
• بثورات پوستی که از لکه های بزرگ و مسطح تشکیل شده اند که اغلب به یکدیگر متصل می شوند.

این عفونت در مراحل متوالی در طول دو تا سه هفته رخ می دهد.

• عفونت و نهفتگی. در ابتدا طی ۱۰ تا ۱۴ روز پس از آلوده شدن، ویروس سرخک نهفته است. در طی این دوره هیچ علامت یا نشانه ای از سرخک وجود ندارد.
• علائم و نشانه های غیر اختصاصی. سرخک معمولا با یک تب خفیف تا متوسط آغاز میشود، که اغلب با سرفه مداوم، آبریزش بینی، التهاب چشم ها (ملتحمه) و گلودرد همراه است. این وضعیت نسبتا خفیف ممکن است دو یا سه روز طول بکشد.
• بیماری و بثورات پوستی حاد. بثورات حاوی لکه های قرمز کوچک که بعضی از آنها کمی برجسته میشوند، بروز میکنند. لکه ها و برآمدگی ها به صورت خوشه ای ظاهر پوست را لکه دار و قرمز میکنند. ابتدا صورت دچار این وضعیت میشود.

طی چند روز بعد، بثورات پوستی به بازوها، تنه، سپس کشاله های ران و پاها شیوع می یابند. در همان زمان، تب شدید، که اغلب بیشتر از ۱۰۴ تا ۱۰۵٫۸ فارنهایت (۴۰ تا ۴۱ درجه سانتیگراد) است، بروز میکند. بثورات سرخک به تدریج از بین می روند، ابتدا از صورت پاک میشوند و در نهایت بثورات ران ها و پاها از بین می روند.

• دوره انتقال ویروس به دیگران. فرد مبتلا به سرخک ویروس را تقریبا به مدت هشت روز میتواند گسترش دهد، این دوره از چهار روز قبل از ظاهر شدن بثورات پوستی شروع و تا چهار روز پس از ظاهر شدن بثورات ادامه می یابد.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر فکر می کنید که شما یا فرزندتان ممکن است در معرض سرخک قرار داشته باشید، یا اگر شما یا کودکتان دچار بثوراتی مشابه بثورات سرخک شده اید، به پزشک مراجعه کنید.
سوابق واکسیناسیون خانواده خود را با پزشک خود مرور کنید، مخصوصا قبل از شروع دوره ابتدایی، قبل از رفتن به دانشگاه و قبل از سفرهای بین المللی.

علل بیماری سرخک

سرخک یک بیماری بسیار مسری است که توسط یک ویروس که در بینی و گلو یک کودک یا بزرگسال تکثیر می شود، شیوع می یابد. بنابراین هنگامی که فرد مبتلا به سرخک سرفه، عطسه یا صحبت کند، قطره های آلوده در هوا پخش می شوند، بنابراین افراد دیگر ممکن است این قطره های آلوده را استنشاق کنند و آلوده شوند.
قطرات آلوده ممکن است روی سطح قرار بگیرند، که در آنجا به مدت چندین ساعت فعال و مسری هستند. با قرار دادن انگشتانی که با این سطح در تماس بوده اند، در دهان یا بینی خود و یا مالش چشم ها، میتوانید به این ویروس آلوده شوید.
حدود ۹۰ درصد از افراد حساس که در تماس با فرد آلوده با این ویروس هستند، آلوده خواهند شد.

عوامل خطر

عوامل خطر سرخك شامل موارد زیر هستند:

• واکسینه نشدن. اگر واکسن سرخک را دریافت نکرده اید، احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری وجود دارد.
• مسافرت بین المللی. اگر به کشورهای در حال توسعه سفر کنید، جایی که سرخک شایع تر است، خطر ابتلا به این بیماری بیشتر خواهد بود.
• کمبود ویتامین A. اگر ویتامین A کافی در رژیم غذایی نداشته باشید احتمال بیشتری وجود دارد که علائم و عوارض شدیدتری داشته باشید.

پیامدهای بیماری سرخک

عوارض سرخک میتواند شامل موارد زیر باشند:

• عفونت گوش. یکی از شایع ترین عارضه های سرخک، عفونت گوش است.
• برونشیت. التهاب حنجره یا خروسک. سرخک ممکن است منجر به التهاب حنجره و یا التهاب دیواره های داخلی مسیر اصلی هوا به ریه های شما (لوله های برونش) شود.
• ذات الریه. ذات الریه یا پنومونی عارضه شایع سرخک است. افراد مبتلا به سیستم ایمنی آسیب دیده ممکن است به انواع مختلفی از پنومونی که گاهی اوقات کشنده هستند، مبتلا شوند.
• آنسفالیت. از هر ۱۰۰۰ نفری که به سرخک مبتلا میشوند، یک نفر دچار عارضه ای موسوم به آنسفالیت میشود. آنسفالیت ممکن است درست پس از سرخک رخ دهد یا ممکن است تا چند ماه بعد رخ ندهد.
• مشکلات بارداری. اگر باردار هستید، باید مراقبت های ویژه ای را برای جلوگیری از سرخک اتخاذ کنید، زیرا این بیماری می تواند منجر به زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و مرگ مادر شود.

پیشگیری

اگر شخصی در خانواده شما مبتلا به سرخک است، این اقدامات احتیاطی را برای محافظت از خانواده و دوستان آسیب پذیر خود انجام دهید:

• جدا کردن بیمار. از آنجا که سرخک از حدود چهار روز قبل تا چهار روز پس از شیوع بثورات بسیار مسری است، افراد مبتلا به سرخک در طی این دوره نباید به فعالیتهایی که با افراد دیگر تعامل دارند، بازگردند. ممکن است ضروری باشد که افرادی که واکسینه نشده اند مثل خواهر و برادر کوچکتر- دور از فرد آلوده باشند.
• واکسینه شدن. اطمینان حاصل کنید که هر کسی که در معرض ابتلا به سرخک قرار گرفته و واکسینه نشده است، واکسن سرخک را در اسرع وقت دریافت کند. این افراد شامل تمام کسانی هستند که پس از سال ۱۳۳۶ متولد شده اند و واکسینه نشده اند و همچنین نوزادانی که بزرگتر از ۶ ماه هستند. اولین دوز برای نوزادان معمولا بین ۱۲ تا ۱۵ ماه است و دوز دوم معمولا بین ۴ تا ۶ سالگی است. اگر پیش از یک سالگی فرزندتان به خارج از کشور سفر می کنید، قبل از آن، با پزشک فرزندتان در مورد واکسیناسیون سرخک صحبت کنید.

پیشگیری از عفونت های جدید

اگر قبلا مبتلا به سرخک شده اید، بدن شما سیستم ایمنی بدن خود را برای مبارزه با عفونت تقویت کرده است و دیگر نمی توانید به سرخک مبتلا شوید. برای هرکسی تزریق واکسن سرخک مهم است و به دلایل زیر حائز اهمیت است:

• ارتقا و حفظ ایمنی گسترده. از زمان معرفی واکسن سرخک، این بیماری در ایالات متحده عملا از بین رفته است، اگرچه همه افراد واکسینه نشده اند. این اثر ایمنی گروهی نامیده می شود. اما ایمنی گروهی، احتمالا به دلیل کاهش میزان واکسیناسیون ممکن است اندکی ضعیف شود. میزان سرخک در ایالات متحده اخیرا از میانگین ۶۰ مورد در سال به ۲۰۵ مورد در سال جهش یافته است.
• پیشگیری از شروع مجدد سرخک. میزان واکسیناسیون پایدار حائز اهمیت است، زیرا بعد از کاهش میزان واکسیناسیون، شیوع سرخک شروع به بازگشت می کند. در سال ۱۹۹۸، مطالعه ای که اکنون بی اعتبار است، منتشر شد که به اشتباه بین اوتیسم با واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR) ارتباط برقرار کرد.

در انگلستان، جایی که این مطالعه آغاز شد، میزان واکسیناسیون در سالهای ۲۰۰۳-۲۰۰۴ به حدود ۸۰ درصد از کل کودکان کاهش یافت. در سال ۲۰۰۸، نزدیک به ۱۴۰۰ مورد تایید شده آزمایشگاهی از سرخک در انگلستان و ولز وجود داشت.

تشخیص

پزشک معمولا می تواند سرخک را با توجه به بثورات مشخص شده این بیماری و همچنین لکه های کوچک و سفید مایل به آبی در یک پس زمینه قرمز روشن موسوم به لکه های کپلیک، بر روی دیواره داخلی گونه تشخیص دهد. با این حال، بسیاری از پزشکان هرگز سرخک را ندیده اند، و بثورات می توانند با تعدادی از بیماری های دیگر اشتباه گرفته شوند. در صورت لزوم، یک آزمایش خون می تواند ثابت کند که آیا بثورات واقعا سرخک هستند یا خیر.

درمان سرخک 

درمان خاصی برای عفونت سرخک وجود ندارد. با این حال، می توان اقداماتی را برای محافظت از افراد آسیب پذیر که در معرض ویروس قرار گرفته اند انجام داد.

• واکسیناسیون پس از قرار گیری در معرض ویروس. برای محافظت از افراد واکسینه نشده مانند نوزادان، طی ۷۲ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس سرخک، واکسن سرخک تزریق میشود. اگر همچنان بیماری سرخک بروز کند، بیماری معمولا علائم خفیفتری دارد و مدت کوتاهی طول می کشد.
• سرم ایمنوگلوبولین. زنان باردار، نوزادان و افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف که در معرض این ویروس قرار دارند میتوانند تزریق پروتئین هایی (آنتی بادی ها) تحت عنوان سرم ایمنوگلوبولین را دریافت کنند. هنگامی که در عرض شش روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس این تزریق صورت گیرد، این آنتی بادی ها می توانند از بروز سرخک جلوگیری کنند یا موجب شوند علائم کمتری ایجاد شود.

داروها

• کاهش دهنده های تب. شما یا فرزندتان میتوانید داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول و غیره)، ایبوپروفن (ادویل، موترین کودکان (ایبوپروفن) و غیره) یا ناپروکسن (Aleve) را برای کاهش تبی که همراه با سرخک است، مصرف کنید. آسپرین را به کودکان یا نوجوانانی که علائم سرخک دارند ندهید. اگرچه آسپرین برای استفاده در کودکان بالای ۳ سال مورد تایید قرار گرفته است، کودکان و نوجوانانی که دوره نقاهت آنفولانزا یا آبله مرغان را میگذارنند، هرگز نباید آسپرین مصرف کنند. این ممنوعیت بدین دلیل است که آسپرین در کودکان با سندرم ری که یک وضعیت خطرناک اما احتمالا کشنده است، مرتبط است.
• آنتی بیوتیک ها. هنگام ابتلای شما یا فرزندتان به سرخک، در صورتی که عفونت باکتریایی مانند پنومونی یا عفونت گوش ایجاد شود، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند.
• ویتامین A. کودکان با سطوح پایین ویتامین A بیشتر احتمال دارد که به موارد شدیدتر سرخک مبتلا شوند. مصرف ویتامین A می تواند شدت سرخک را کاهش دهد. به طور کلی این ویتامین، به اندازه ۲۰۰۰۰۰ واحد بین المللی (IU) به کودکان بالای یک سال داده می شود.

سبک زندگی و درمان های خانگی

اگر شما یا فرزندتان مبتلا به سرخک هستید، با پیشرفت بیماری با پزشک در تماس باشید و مراقب عوارض و پیامدهای این بیماری باشید. همچنین این اقدامات ساده را امتحان کنید:

• سخت نگیرید. استراحت کنید و از انجام برخی فعالیت ها خودداری کنید.
• چیزی بنوشید. مقدار زیادی آب، آب میوه و چای گیاهی برای جایگزینی مایعات از دست رفته ناشی از تب و عرق کردن بنوشید.
• تسکین مشکلات تنفسی. برای تسکین سرفه و گلودرد از مرطوب کننده های هوا استفاده کنید.
• چشم هایتان را استراحت دهید. از آنجا که بسیاری از افراد مبتلا به سرخک به نور حساس هستند، اگر نور شما یا فرزندتان را اذیت میکند، چراغ های روشن را کم کرده یا عینک آفتابی بزنید. همچنین بهتر است از مطالعه زیر نور چراغ مطالعه یا تماشای تلویزیون خودداری کنید.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

اگر فکر مي کنيد که شما يا فرزندتان مبتلا به سرخک هستید، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
کارهایی که مي توانيد قبل از مراجعه به پزشک انجام دهيد بدین شرح می باشند:

• هرگونه نشانه اي که شما يا کودکتان تجربه میکنید را یادداشت کنید، از جمله علائمی که ممکن است به سرخک مرتبط نباشند.
• اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید، به عنوان مثال اگر اخیرا سفری داشته اید، حتما یادداشت کنید.
• لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که شما یا فرزندتان مصرف می کنید، تهیه کنید.
• سوالاتی را که قصد دارید از پزشک بپرسید، یادداشت کنید.

برای بیماری سرخک، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:

• علتی که بیشتر احتمال دارد علائم من یا فرزندم را ایجاد کرده باشد چیست؟
• آیا علل احتمالی دیگری وجود دارند؟
• چه روش های درمانی وجود دارند و کدام یک را توصیه میکنید؟
• آیا می توانم کاری انجام دهم تا فرزندم راحت تر شود؟
• آیا بروشور یا جزوه ای برای اطلاعات بیشتر در این زمینه دارید تا بتوانم با خود به خانه ببرم؟
• چه وب سایت هایی را در این خصوص توصیه می کنید؟

سوالاتی که انتظار میرود پزشک از بیمار بپرسد:

پزشک ممکن است از شما بخواهد قبل یا بعد از ساعت رسمی مطب مراجعه کنید تا خطر ابتلای دیگران به سرخک را کاهش دهد. علاوه بر این، اگر پزشک معتقد باشد که شما یا فرزندتان به سرخک مبتلا هستید، باید نتایج را به اداره بهداشت محلی گزارش دهد.

احتمال دارد که پزشک سوالاتی را از شما بپرسد، سوالاتی همچون:

• آیا شما یا فرزندتان برای سرخک واکسینه شده اید؟ اگر بله، آیا می دانید این واکسینه شدن چه زمانی بوده است؟
• اخیرا از کشور خارج شده اید؟
• آیا کس دیگری در خانه شما زندگی می کند؟ اگر بله، آیا آنها برای سرخک واکسینه شده اند؟

کارهایی که هنگام انتظار برای ملاقات با پزشک میتوانید انجام دهید:

• اطمینان حاصل کنید که شما یا فرزندتان به خوبی هیدراته هستید. محلول های الکترولیت کودکان، مانند سرم خوراکی پدیالیت، و یا نوشیدنی های ورزشی مانند گتورد یا پاوراید، می توانند به شما کمک کنند هیدراته بمانید و تعادل الکترولیتی خود را حفظ کنید.
• تب خود را با روش های صحیح کاهش دهید.