اسهال و راه‌های درمان آن

اسهال معمولاً با مراقبت خانگی قابل درمان است، اما در بعضی موارد، ممکن است شدیدتر باشد. برای اطلاعات بیشتر با این مقاله از راستینه همراه باشید.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

فرد باید در موارد زیر به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کند:

• اگر دچار تب بالا، درد شکم نه چندان خفیف یا شدید و یا کمبود آب بدن باشد، به گونه‌ای که با نوشیدن مایعات زیاد جبران نشود.
• زمانی که به نظر می رسد اسهال حاوی خون است (ممکن است قرمز روشن، یا شبیه تارهای سیاه و غلیظ باشد.)
• اگر فرد خواب آلود باشد و حالت عادی نداشته باشد (دیگران ممکن است متوجه این موضوع شوند و فرد را به اورژانس ببرند.)

در صورت وجود هر یک از این عوارض به پزشک مراجعه کنید:

• استفراغ و ناتوانی در نگه‌داشتن غذا یا مایعات
• علائم کمبود آب بدن
• درد قابل توجه در شکم، سستی روده یا اسهال خونی
• در صورت ابتلا به اچ آی وی (با شروع اسهال به پزشک مراجعه کنید، زیرا فرد دارای اچ آی وی در معرض خطر بیشتری در زمینه دچار شدن به عوارض است.)
• در صورتی که بدن نوزاد دچار کم‌آبی شود.
• چنانچه علائم طی ۲ تا ۳ روز بهبود نیابد یا بدتر شود.
• اگر فرد بعد از مسافرت داخلی یا خارجی دچار اسهال شود.
• چنانچه فرد مبتلا به اسهال، باردار باشد.
• در موارد اسهال مزمن، ممکن است لازم باشد ارائه‌دهنده مراقبت‌های اولیه با متخصص گوارش (متخصص بیماری های دستگاه گوارش) مشورت کند.

چه روش ها و آزمایشاتی برای تشخیص اسهال وجود دارد؟

در افراد سالم مبتلا به اسهال، متخصص مراقبت‌های بهداشتی ممکن است تصمیم بگیرد که اصلاً آزمایشی انجام نشود.
کشت مدفوع (که طی آن نمونه‌ای از مدفوع برای باکتری‌ها یا انگل‌های خاص در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می گیرد) معمولاً لازم نیست مگر این که فرد دچار تب بالا، مدفوع خونی یا بیماری مزمن باشد و یا اخیرا به سفر رفته باشد.
در برخی موارد، متخصص مراقبت‌های بهداشتی ممکن است نمونه‌ای از مدفوع (یا گاهی اوقات نمونه‌ای از بافت روده بیمار) را به آزمایشگاه بفرستد تا بررسی شود که آیا علت اسهال قابل تعیین است یا خیر (مانند باکتری‌های خاص یا انگل‌های موجود در بدن). معمولاً دریافت نتایج این آزمایشات یک تا دو روز طول می‌کشد.
گاهی اوقات برای بیماران مبتلا به سایر مشکلات پزشکی یا بیماری‌های جدی، آزمایش خون لازم است.
کولونوسکوپی روشی است که به پزشک امکان می‌دهد کل روده بزرگ را مشاهده کند و آن را از نظر عفونت یا ناهنجاری‌های ساختاری که باعث ایجاد این بیماری می شود، بررسی کند.
آزمایشات تصویربرداری، از جمله اشعه ایکس یا سی‌‌تی‌اسکن، برای رسیدن به این نتیجه لازم است که ناهنجاری‌های ساختاری علت اسهال نیستند، به ویژه هنگامی که درد یکی از علائم اصلی است.

راه‌های درمانی بزرگسالان

بزرگسالان برای جلوگیری از کم آبی باید میوه فراوان بخورند.
جبران از دست دادن آب (به دلیل اسهال) بسیار مهم است. از خوردن شیر پرهیز کنید زیرا می‌تواند اسهال را بدتر کند. نوشیدنی‌های ورزشی می‌توانند مفید باشند، زیرا علاوه بر تأمین هیدراتاسیون، ذخیره الکترولیت‌ها را تجدید می‌کنند.
اگر بیمار قادر به غذا خوردن است، باید از خوردن غذاهای چرب خودداری کند.
بزرگسالان، نوزادان و کودکان باید به در پیش گرفتن رژیم موز، برنج، سیب و نان تست تشویق شوند.
اگر اسهال همراه با حالت تهوع است، بهتر است تا زمانی‌که حالت تهوع برطرف شود، خرده‌های یخ بخورید.
تا دو روز بعد از برطرف شدن اسهال، از نوشیدن مشروبات الکلی و غذاهای پرادویه خودداری کنید.
در صورت خفیف بودن بیماری اسهال، فرد می‌تواند فعالیت‌های معمول خود را ادامه دهد. با این حال، باید از ورزش شدید خودداری کرد، زیرا ورزش خطر کمبود آب بدن را افزایش می‌دهد.
در صورت بارداری، برای جلوگیری از کم‌آبی بدن، باید به طور مرتب به بدن آب‌رسانی شود و حتما مساله با پزشک در میان گذاشته شود.

درمان نوزادان و کودکان

کم آبی بدن در کودکان می‌‍تواند بسیار خطرناک باشد. مدفوع شل در نوزادان شیرخواره بیشتر است. بنابراین، در مورد وضعیت فرزندتان با پزشک خود مشورت کنید.
کودکان و نوزادان به دلیل افزایش خطر کم‌آبی دچار مشکلات ویژه‌ای می‌شوند و باید به طور مكرر با بطری به بدن‌شان آب رساند. راه‌حل‌هایی مانند پدیالایت ممکن است کاربردی‌تر از آب باشد. این مایعات همچنین حاوی الکترولیت‌های لازم هستند که می‌توانند اسهال را از بین ببرند. هرگز از قرص نمک استفاده نکنید، زیرا ممکن است اسهال را بدتر کند.

کودکانی که دچار مدفوع مکرر، تب یا استفراغ هستند، باید در خانه بمانند و تا زمان از بین رفتن این علائم از رفتن به مدرسه و انجام فعالیت‌های روزانه خارج از خانه خودداری کنند. این به کودک امکان استراحت و بهبودی می‌دهد و از قرار گرفتن سایر کودکان در معرض عفونت احتمالی جلوگیری می‌کند.
همانطور که قبلاً نیز ذکر شد، کودکان نوپا و کودکان بزرگ‌تر باید از رژیم موز، برنج، سیب و نان تست پیروی کنند.

آیا گیاهان دارویی برای درمان اسهال قابل اعتماد و بی‌خطر هستند؟

برخی از برگ‌های گیاهان حاوی تانن‌هایی هستند که به عنوان داروی اسهال استفاده می‌شوند. خصوصاً برگ‌های توت سیاه، زغال اخته و تمشک هنگام مصرف چای ممکن است به درمان اسهال کمک کنند. البته زغال اخته تازه ممکن است اسهال را بدتر کند.
اگر باردار هستید از مصرف مقدار زیاد تانن خودداری کنید.
چای بابونه نیز می‌تواند به عنوان داروی درمان اسهال عمل کند.
توجه: موثر بودن استفاده از داروهای مربوط به هومیوپاتی، گیاهان دارویی، مکمل‌های غذایی، طب سوزنی، آروماتراپی و سایر روش‌های جایگزین یا مکمل، این محصولات و تکنیک‌ها برای پیشگیری و یا درمان، به طور عملی اثبات نشده است. همچنین، همیشه امکان عوارض جانبی و تداخلات جدی داروهای گیاهی با داروهای تجویزی و بدون نسخه وجود دارد. پزشک‌تان را در جریان هر نوع دارو، ویتامین و مکملی که مصرف می‌کنید، بگذارید و قبل از شروع مصرف هرگونه دارویی حتما با او مشورت کنید. در موارد اضطراری، تمام داروها، ویتامین‌ها، مکمل‌ها و گیاهان دارویی را همه جا همراه خود داشته باشید.

لیست داروهای بدون نسخه

استفاده از داروهای ضد تحرک اگرچه بحث برانگیز است، اما می‌تواند به درمان اسهال کمک کند. این داروها حرکت روده را کند کرده و علائم اسهال را متوقف می‌کنند. برخی از آن‌ها عبارتند از لوپرامید و بیسموت سوبالیسیلات.
چنین داروهایی برای نوزادان و کودکان کمتر از ۵ سال توصیه نمی‌شود. در بزرگسالانی که به اسهال شدید مبتلا نیستند، استفاده از لوپرامید بی‌خطر است و در کاهش تعداد مدفوع در روز و کاهش مدت اسهال مؤثر است.
سابسمسیلیات بیسموت نیز مفید است و و در صورت استفراغ همراه با اسهال، مصرف لوپرامید نیز می‌تواند در بهبود وضعیت مؤثر باشد.
بزرگسالان دارای مشکلات پزشکی جدی و افراد مبتلا به اسهال شدید (تب بالا، درد شکم یا مدفوع خونی) قبل از استفاده از هر دو دارو باید به متخصص مراجعه کنند.
محلول‌های الکترولیتی را می‌توان برای جلوگیری از کمبود نمک مصرف کرد. محلول‌های الکترولیت خوراکی در داروخانه ها موجود هستند.

درمان پزشکی برای اسهال شدید چیست؟

اگر فردی دچار اسهال شدید است، باید با پزشک خود تماس بگیرد یا به بخش اورژانس یا مرکز مراقبت‌های فوری مراجعه کند زیرا ممکن است معالجه پزشکی لازم باشد.
برای جایگزینی مایعات، اگر بیمار دچار کمبود آب شود و نتواند غذا بخورد یا مایعات بنوشد، غالباً متخصص مراقبت پزشکی محلول IV را تجویز می‌کند. محلول‌هایIV، مایعات و الکترولیت‌های از دست‌رفته را جایگزین می‌کنند و اغلب تاثیر تسکینی سریع دارند. اگر بیمار قادر به نوشیدن باشد، ممکن است محلول‌های هیدراتاسیون خوراکی تجویز شود.
دیفنوکسیلات_آتروپین (لوموتیل) نیز داروی ضد اسهال هستند که ممکن است تجویز شوند.

آنتی بیوتیک ها

آنتی بیوتیک‌ها فرد را از اسهال ناشی از ویروس خلاص نخواهند کرد. حتی اسهال شدید ناشی از باکتری‌ها معمولاً طی چند روز، بدون مصرف آنتی‌بیوتیک از بین می‌رود. به نظر می‌رسد که آنتی‌بیوتیک‌ها برخی از اسهال‌های باکتریایی را وخیم‌تر می‌کنند، به ویژه آن‌هایی که ناشی از باکتری ایکویل (منبع مسمومیت غذایی) هستند.
در بعضی موارد، آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است برخی بزرگسالان را مبتلا به اسهال کنند. در صورت انتخاب دقیق، ممکن است آنتی‌بیوتیک شدت بیماری را کاهش داده و مدت زمان علائم را کوتاه کند. اگر فردی به تازگی به کشور دیگری سفر کرده و یا در آن جا کمپ زده باشد ( احتمال دارد در بیابان در معرض آب آلوده قرار داشته باشد)، ممکن است پزشک داروهای خاصی را که برای معالجه اسهال مسافرتی استفاده می شود برای برخی از انگل‌های روده تجویز کند.
اگر فرد مبتلا به اسهال شدید، به ویژه همراه با کمبود آب بدن باشد، ممکن است برای دریافت محلول IV در بیمارستان بستری شود و تحت مراقبت قرار گیرد.

آیا می توان از بروز اسهال جلوگیری کرد؟

بسیاری از موارد اسهال از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. اقدامات احتیاطی زیر می‌تواند به فرد در جلوگیری از اسهال و سایر عفونت های ویروسی یا باکتریایی کمک کند:
افرادی که در هر شرایطی از کودکان و بزرگسالان مراقبت می‌کنند، باید بعد از تعویض پوشک و کمک به فرد در رفتن به دستشویی، دست خود را با دقت بشویند.
به کودکان باید آموزش داد که، به خصوص بعد از رفتن به دستشویی، دست‌های خود را مرتب بشویند.
همیشه دست‌ها را قبل و بعد از خوردن غذا بشویید.
هنگام تهیه مرغ یا گوشت خام احتیاط کنید. غذا باید با دمای توصیه شده پخته شود. از گوشت و مرغ خام پرهیز کنید. ظروفی را که با مواد غذایی خام در تماس هستند با صابون و آب گرم تمیز بشویید.
میوه‌ها و سبزیجات مصرف شده به صورت خام باید در آب تمیز شستشو داده شوند.
شیر غیرپاستوریزه(خام) ممکن است به باکتری آلوده باشد و باید از خوردن آن پرهیز کرد.
هنگام مسافرت، خصوصاً به کشورهای خارجی، احتیاط کنید. از فروشندگان خیابانی مواد غذایی نخرید. اگر از سطح بهداشت کشور اطمینان ندارید، از نوشیدن آب یا نوشیدنی‌هایی با قالب های یخ تهیه شده از آب شیر اجتناب کنید.

راه‌های پیشگیری و بهبود اسهال شدید چیست؟

برای جلوگیری از کم آبی، مایعات فراوان بنوشید. توصیه‌های پزشک یا متخصص مراقبت‌های بهداشتی را دنبال کنید.
اگر اسهال بدتر شد، یا تب شدید، درد شکم یا مدفوع خونی داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید.
در افرادی که دچار کمبود شدید آب بدن هستند، به ویژه در نوزادان، افراد مسن و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، اسهال می‌تواند خطری جدی برای سلامت آن‌ها باشد.