واکسن آنفولانزا: عوارض جانبی، اثربخشی و انواع آن

این بیماری بسیار عفونی است و عفونت تنفسی به طور بالقوه جدی است و حتی می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. در حالی که در سایر عفونت‌های تنفسی ویروسی، علائم معمولاً خفیف هستند و بیشتر افراد می‌توانند در حالی که بیمار هستند، به کار خود ادامه دهند در آنفولانزا علائم شدید و طولانی مدت هستند و باعث می‌شود چند روز نتوانید به مدرسه یا محل کار بروید. عفونت بدن را تحت فشار قرار می‌دهد. علاوه بر این، ممکن است عفونت اضافی یعنی پیدایش میکروبی به جز میکروب اولیه عفونت طی درمان، نیز رخ دهد. عفونت‌های اضافی عفونت‌های باکتریایی هستند که علاوه بر عفونت تنفسی رخ می‌دهند. عفونت‌های تنفسی باکتریایی نیز یک نوع جدی عفونت هستند و عفونت همزمان ویروسی و باکتریایی می‌تواند عملکرد ریه‌ها و بدن را مختل کند.
آنفولانزا در میان سالمندان و کودکان، می‌تواند باعث مرگ شود. به علت عفونت، نشانه‌های بیماری (شدت علائم و عدم توانایی برای رفتن به محل کار یا مدرسه) و احتمال مرگ، مهم است که با واکسیناسیون از این بیماری پیشگیری شود. اگر چه داروهایی برای درمان این بیماری وجود دارند، اما گران هستند، و به اندازه واکسیناسیون مؤثر نیستند و باید در عرض ۲۴-۴۸ ساعت از شروع علائم مصرف آنها شروع شود.

حقایقی در مورد واکسن آنفولانزا

• انواع واکسن‌های آنفولانزا (flu) شامل تزریق (ویروس کشته شده) و واکسن‌های اسپری بینی (حاوی ویروس زنده، اما تضعیف شده) می‌باشند. واکسن داخل بینی برای زمستان سال ۱۳۹۷ توصیه نشدند.
• هر سال، ویروس‌های آنفلوانزا اندکی تغییر می‌کنند و واکسن‌های مورد استفاده در سال‌های گذشته را بی اثر می‌کنند.
• واکسن معمولاً طی دو هفته از تزریق در برابر ویروس آنفلوآنزا مؤثر است.
• واکسن تنها در برابر سویه‌های ویروس که با واکسن مطابقت دارند، مؤثر است.
• اثربخشی واکسن به میزان مطابقت بین سویه‌های ویروس مورد استفاده برای تهیه واکسن و ویروس‌هایی که در جریان واقعی در جامعه وجود دارند، بستگی دارد. سن و وضعیت سلامت فرد نیز در تعیین اثربخشی واکسن و عوارض آن نقش بسزایی دارد.

آنفولانزا (flu) چیست؟

آنفولانزا (یا آنفولانزای معمولی) عفونتی ویروسی است که از فردی به فرد دیگر در ترشحات بینی و ریه‌ها مثلاً هنگام عطسه کردن، پخش می‌شود. آنفلوانزا یک عفونت تنفسی است، یعنی عفونتی که عمدتاً در ریه‌ها ایجاد می‌شود. عفونت‌های تنفسی ناشی از ویروس‌های دیگر نیز اغلب آنفولانزا نامیده می‌شوند، اما این درست نیست. آنفولانزا معمولاً باعث تب بالاتر، بی قراری بیشتر و درد شدید بدن نسبت به سایر عفونت‌های تنفسی می‌شود. اگر چه ویروس‌های دیگر ممکن است این علائم را ایجاد کنند، اما کمتر این امکان وجود دارد.
ویروس‌های آنفولانزا به لحاظ علمی به سه نوع تقسیم بندی شده‌اند: A، B و C. انواع مختلف A و B مسئول بیماری‌های تنفسی هستند که تقریباً در هر زمستان رخ می‌دهند. آنفولانزا نوع C معمولاً با باعث بیماری تنفسی بسیار خفیف می‌شود یا اصلاً هیچ نشانه‌ای ایجاد نمی‌کند، این نوع شیوع نمی‌یابد و همانند نوع A و نوع B تأثیر شدیدی بر سلامت عمومی ندارد. ویروس‌های نوع A به زیر مجموعه‌هایی تقسیم می‌شوند و براساس تفاوتهای موجود در دو پروتئین سطحی ویروسی به نام هماگلوتینین (H) و نورامینیداز (N) نامگذاری می‌شود. ۱۶ زیرمجموعه H و ۹ زیر مجموعه N شناخته شده است.

آنفولانزا یک بیماری رایج است. هر ساله ، به طور متوسط:

• ۵٪ تا ۲۰٪ از جمعیت به آنفولانزا مبتلا می‌شوند.
• بیش از ۲۰۰۰۰۰ نفر به خاطر عوارض آنفولانزا در بیمارستان بستری می‌شوند
• حدود ۳۶۰۰۰ نفر به خاطر بیماری آنفولانزا یا عوارض آن جان خود را از دست می‌دهند.

بیماری همه گیر آنفولانزای خوکی در سال ۲۰۰۹ توسط یک ویروس جدید آنفولانزا در ویروس H1N1 بر اساس انواع پروتئین سطحی ایجاد شد. این ویروس در ابتدا به عنوان آنفولانزای خوکی شناخته شد، زیرا بسیاری از ژن‌های این ویروس جدید بسیار شبیه به ویروس‌های آنفولانزایی بودند که به طور معمول در خوک‌های شمال امریکا رخ می‌دادند. با این حال، این ویروس در واقع کاملاً متفاوت از ویروس‌های آنفولانزای خوکی یافت شده در خوک‌ها بود.

انواع واکسن‌های مختلف آنفولانزا چیست؟

واکسن‌های آنفولانزا به طور معمول برای آنفولانزای فصلی در دسترس هستند. واکسن‌های بیماری همه گیر نیز ممکن است برای سویه‌های خاصی از ویروس که باعث بیماری گسترده می‌شوند، مانند ویروس H1N1 در سال ۲۰۰۹ تولید شوند.
دو نوع واکسن فصلی مورد استفاده قرار گرفته است، واکسن‌هایی که از ویروس کشته شده استفاده می‌کنند و واکسن اسپری بینی که حاوی ویروس زنده، اما تضعیف شده است.
هر سال، ترکیب ویروس‌های آنفولانزا تغییر می‌کند و موجب می‌شود واکسن‌های مورد استفاده در سال‌های گذشته بی اثر و ناکارآمد شوند. هر ساله باید یک واکسن جدید تهیه شود که در برابر انواع ویروس آنفلوانزا که انتظار می‌رود در فصل آنفولانزای آینده جریان می‌یابد، مؤثر باشد. این واکسن‌ها، واکسن‌های فصلی شناخته می‌شوند. علت تفاوت‌های موجود در سویه‌های در گردش ویروس آنفولانزا این است که این ویروس می‌تواند به سرعت جهش کند (یا ساختار آن تغییر کند)، بدین ترتیب منجر به مجموعه‌های جدید ویروس می‌شود. نکته کلیدی این است که بتوانیم ویروسهای آنفولانزا که فعلاً موجب عفونت می‌شوند را پیش بینی کنیم و واکسنی علیه آن ویروس‌ها تهیه کنیم.
معمولاً دانشمندان می‌توانند به طور دقیق پیش بینی کنند که کدام نوع ویروس آنفلوانزا باعث عفونت خواهد شد و واکسن مناسب تهیه کنند. به طور معمول، ویروس‌هایی که برای تهیه واکسن مورد استفاده قرار می‌گیرند در تخم مرغ رشد می‌کنند، اما نسخه جدیدی از واکسن بدون تخم مرغ توسعه یافته است. در سال ۲۰۱۷، دستورالعمل‌های به روز شده از کارگروه آلرژی تخم مرغ و واکسن آنفولانزا به نمایندگی از سازمان نیروی مشترک براساس پارامترهای عملی (JTFPP) اعلام شده است که خطر بسیار اندک است و حتی دیگر نیازی نیست از بیماران در مورد آلرژی به تخم مرغ سوالی پرسیده شود. واکسن‌های آنفلوانزا را می‌توان به راحتی به افرادی که به تخم مرغ آلرژی دارند، تجویز کرد.
واکسن معمولاً طی دو هفته بعد از مصرف در برابر ویروس آنفولانزا مؤثر است. واکسن تنها در برابر سویه‌های ویروس که با واکسن مطابقت دارند، مؤثر است. این سویه‌ها از فصل آنفولانزا تا فصل دیگر در سال آینده تغییر می‌کنند. به همین دلیل است که سالانه واکسیناسیون مجدد با واکسن که با سویه‌های آنفولانزا که در حال حاضر شایع هستند، مطابقت دارد.

واکسن تزریقی آنفولانزا

واکسن تزریقی آنفولانزا واکسنی غیرفعال است، به این معنی که حاوی ویروس کشته شده است. ویروس کشته شده آنفولانزا به عضلات یا پوست تزریق می‌شود و سیستم ایمنی بدن را برای تولید واکنش ایمنی (آنتی بادی) به ویروس آنفولانزا تحریک می کند.
واکسن غیرفعال به صورت یک دوز یک میلی لیتری از مایع تزریق شده از طریق پوست به عضله یا IM استفاده می‌شود. به طور معمول، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، واکسن را به ماهیچه دالی در بازو تزریق می‌کنند و از الکل بر روی پوست برای استریلیزه کردن استفاده می‌کنند. واکسن هر ساله در هر پاییز داده می‌شود. عوارض جانبی واکسن‌های غیرفعال شایع نیستند.
دو نوع واکسن تزریقی در دسترس هستند: یک واکسن سه گانه که سه نوع سویه ویروس آنفولانزا، و همچنین یک واکسن چهارگانه که چهار سویه را هدف قرار می‌دهد. هر دو واکسن‌های سه گانه و چهارگانه به صورت تزریق عضلانی در دسترس هستند. واکسن درون پوستی یک واکسن چهارگانه است. واکسن‌های استاندارد در تخم مرغ رشد می‌کنند، اما یک واکسن جدیدتر تولید شده است که در کشت سلولی بدون تخم مرغ رشد می‌کند. این واکسن بدون تخم مرغ واکسن سه گانه است و برای افراد ۱۸ ساله و بالاتر تأیید شده است. برای افرادی که در سن ۱۸-۶۴ سالگی هستند، تزریق کننده جت (که از جریان قوی مایع به جای سوزن برای نفوذ به پوست استفاده می‌کند) می‌تواند برای تزریق واکسن آنفولانزا سه گانه خاص (Afluria) استفاده شود.
فرآورده‌ای که اولین بار در فصل آنفولانزا ۲۰۱۱-۲۰۱۲ معرفی شد یک واکسن دورن پوستی است که به جای عضله به پوست تزریق می‌شود. واکسن درون پوستی برای افراد ۱۸-۶۴ ساله تأیید شده است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده استفاده از واکسن‌های تزریقی آنفولانزا (یا سه گانه یا چهارگانه، از جمله واکسن‌های غیرفعال شده واکسن آنفولانزا و واکسن‌های نوترکیب آنفولانزا) را برای سال ۲۰۱۸-۲۰۱۷ توصیه کرد. واکسن آنفولانزا اسپری بینی (واکسن زنده ضعیف شده آنفولانزا یا LAIV) نباید در طول ۲۰۱۷-۲۰۱۸ استفاده می‌شد.

واکسن اسپری بینی

واکسن آنفولانزا اسپری بینی (گاهی اوقات واکسن زنده ضعیف شده LAIV با نام تجاری FluMist نامیده می‌شود) اولین بار در سال ۲۰۰۳ مجوز گرفت. این واکسن در برابر سویه‌های مشابه ویروس همانند واکسن تزریقی آنفولانزا از بدن محافظت می‌کند، اما از این جهت که حاوی ویروس‌های ضعیف شده زنده به جای ویروس‌های کشته شده است و به جای تزریق در بینی اسپری می‌شود متفاوت با نوع تزریقی است. این واکسن تضعیف شده نامیده می‌شود، زیرا ویروس‌های واکسن ضعیف شده‌اند تا خودشان علایم شدید ایجاد نکنند. واکسن اسپری بینی برای فصل آنفولانزا در زمستان سال ۱۳۹۶ توصیه نمی‌شد.
ویروس زنده در واکسن اسپری بینی ضعیف می‌شوند تا علائم شدید ایجاد نشوند. با این حال، علائم خفیف می‌توانند به صورت عوارض جانبی واکسیناسیون رخ دهند. در واقع عوارض جانبی واکسن اسپری بینی ممکن است شامل آبریزش بینی، سردرد، گلودرد و سرفه باشند. کودکانی که واکسن دریافت می‌کنند نیز ممکن است دچار تب خفیف و درد عضلانی شوند.

واکسن آنفولانزا در برابر چه ویروس‌های آنفولانزایی از فرد محافظت می‌کند؟

واکسن‌های آنفولانزا هر ساله تولید می‌شوند و برای حفاظت در برابر ویروس‌های آنفولانزا که پیش بینی می‌شود در طول فصل آنفولانزا آینده شایع‌تر باشند طراحی می‌شوند، و به عنوان واکسن سه گانه شناخته می‌شوند.

واکسن آنفولانزا برای جلوگیری از آنفولانزا چگونه عمل می‌کند؟

واکسن‌های آنفولانزا تولید آنتی بادی‌های بدن را تحریک می‌کنند که با ویروس خاص آنفولانزا در واکسن مبارزه می‌کنند. وقتی ویروس وارد بدن فردی می‌شود که واکسینه شده است، آنتی بادی‌ها به ویروس حمله و آن را می‌کشند و از عفونت جلوگیری می‌کنند. آنتی بادی‌ها علیه سویه‌های خاص ویروس موجود در واکسن سالانه تولید می‌شوند.
واکسیناسیون آنفولانزا در برابر عفونت ناشی از میکروب‌های غیر از ویروس آنفولانزا از بدن محافظت نمی‌کند.

چه موقع باید واکسن را دریافت کنیم؟

توصیه می‌شود که واکسن را به محض اینکه در دسترس قرار گرفت دریافت کنید، حتی در اوایل شهریور ماه. فصل آنفولانزا می‌تواند در ماه مهر آغاز شود و تا اواخر اسفند ماه ادامه یابد.

چه کسانی باید واکسن آنفولانزا را دریافت کنند؟

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا توصیه می‌کند که هر فرد بالای ۶ ماه واکسن آنفولانزا فصلی را دریافت کند. در حالی که واکسیناسیون برای همه توصیه می‌شود، برای بعضی از گروه‌ها بیشتر حائز اهمیت است. واکسیناسیون به ویژه برای افرادی که هنگام ابتلا به آنفولانزا در معرض خطر ابتلا به عوارض جدی هستند مانند افراد مبتلا به آسم، دیابت و بیماری‌های مزمن ریوی و همچنین زنان باردار و کسانی که بیش از ۶۵ سال سن دارند از اهمیت بیشتری برخوردار است. همچنین برای افرادی که و از بیماران نگه داری می‌کنند یا با افرادی که در این گروه‌های پرخطر قرار دارند، زندگی می‌کنند، واکسینه شدن برای بیماری آنفولانزا حائز اهمیت است.

چه کسانی نباید واکسن را دریافت کنند؟

کسانی که نباید از واکسن استفاده کنند عبارتند از:

• افرادی که تا به حال واکنش شدید آلرژیک به واکسن آنفولانزا داشته‌اند.
• افراد با سابقه سندرم گیلن باره (یک بیماری فلج کننده، که GBS نیز نامیده می‌شود) که پس از دریافت واکسن آنفولانزا رخ داده است و افرادی که در معرض خطر وضعیت شدید بیماری آنفولانزا نیستند، معمولاً نباید واکسن دریافت نکنند.
• افرادی زیر ۶۵ سال نباید دوز بالای واکسن را دریافت کنند.
• افرادی که زیر ۱۸ سال سن دارند یا بیش از ۶۴ سال سن دارند نباید تزریق داخل پوستی واکسن آنفولانزا را دریافت کنند.
• در صورتی که هنگام دریافت واکسن آنفولانزا دچار تب شدید، باید با پزشک یا پرستار خود در مورد این که آیا شما باید بعد از این واکسن آنفولانزا دریافت کنید یا خیر، صحبت کنید. با این حال، می‌توانید زمانیکه بیماری تنفسی بدون تب و یا یک بیماری خفیف دیگر دارید، این واکسن را دریافت کنید.
• افرادی که واکنش آلرژیک به تخم مرغ داشته‌اند باید با متخصص مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد این وضعیت صحبت کنند تا تعیین کنند که آیا واکسن بدون تخم مرغ ممکن است مناسب باشد یا خیر.

خطرات و عوارض جانبی واکسن آنفولانزا چیست؟ آیا واکسن آنفولانزا می‌تواند به من کمک کند؟

عوارض جانبی جدی واکسن آنفلولانزا شایع نیستند. عوارض جانبی واکسن تزریقی شامل درد در محل تزریق، درد عضلانی، تب و احساس بیماری است. افراد با تزریق داخل پوستی به جای تزریق داخل عضلانی ناراحتی کمتری گزارش می‌دهند. به ندرت واکنش‌های جدی آلرژیک گزارش شده است.
سندرم گیلن-باره (GBS) نوعی بیماری است که مشخصه آن تب، آسیب عصبی و ضعف عضلانی است. در سال ۱۹۷۶، واکسیناسیون با واکسن آنفولانزای خوکی با ابتلا به سندرم GBS همراه بود. مطالعاتی برای ارزیابی اینکه آیا واکسن‌های دیگر با GBS مرتبط هستند یا خیر، انجام شدند که تنها یکی از این مطالعات نشان دهنده ارتباط بین آنها بود. این مطالعه نشان داد که یک نفر از ۱ میلیون نفری که واکسینه می‌شوند ممکن است در معرض خطر ابتلا به GBS در ارتباط با این واکسن قرار بگیرد.

در مورد عوارض جانبی واکسن آنفولانزا باید چه کنیم؟

شما باید در مورد هر گونه عارضه جانبی جدی با پزشک خود تماس بگیرید. عوارض جانبی خفیف مانند درد در محل تزریق معمولاً بدون درمان به طور خود به خودی حل می‌شوند.

واکسن آنفولانزا تا چه حد مؤثر است؟

اثربخشی واکسن آنفولانزا به میزان مطابقت سویه‌های ویروس مورد استفاده برای تهیه واکسن و ویروس‌هایی که در گردش واقعی هستند بستگی دارد. سن و وضعیت سلامتی فرد نیز در تعیین اثربخشی واکسن نقش بسزایی دارند. تحقیقات نشان داده‌اند هنگامی که بین گونه‌های ویروس انتخاب شده برای واکسن و گونه‌هایی که در گردش هستند تطابق خوبی وجود دارد، واکسن در حدود ۹۰-۷۰٪ از بزرگسالان سالم زیر ۶۵ سال را در برابر بیماری آنفولانزا محافظت می‌کند.
مطالعه‌ای روی کودکان از ۱ تا ۱۵ سالگی نشان داد که واکسن غیرفعال شده آنفولانزا در بیماران مبتلا به بیماری تنفسی آنفولانزا ۷۷٪ -۹۱٪ مؤثر بود. اثربخشی واكسن در پیشگیری از بيماري تنفسي در افراد بالاي ۶۵ سال، تا حدودي كمتر است. در میان افراد مسن که در خانه سالمندان زندگی می‌کنند، واکسن آنفولانزا بیشترین تأثیر را در پیشگیری از بیماری شدید، عوارض ثانویه و مرگ به همراه دارد. این واکسن می‌تواند ۵۰ تا ۶۰ درصد در جلوگیری از بستری شدن در بیمارستان یا پنومونی و ۸۰ درصد در جلوگیری از مرگ و میر ناشی از آنفولانزا مؤثر باشد، اگرچه ممکن است در پیشگیری از بیماری‌های تنفسی کمتر از ۳۰ تا ۴۰ درصد مؤثر باشد.

واکسن جدید H1N1 (آنفولانزای خوکی) چه بود؟

واکسن H1N1 یک واکسن برای بیماری همه گیر بود که برای ایمن سازی در برابر شیوع جدید آنفولانزا H1N1 در سال ۲۰۰۹ طراحی شده بود که ابتدا به عنوان آنفولانزای خوکی شناخته می‌شد. ارائه واکسن H1N1 در ابتدا به کسانی که بیشترین خطر برای عوارض این بیماری (کودکان، زنان باردار، مراقبین کودکان) را داشتند، در نظر گرفته شد. اگرچه ثابت شد که ویروس آن طور که انتظار می‌رفت مرگبار نبود، محققان نشان دادند واکسن H1N1 در کاهش عوارض این ویروس مؤثر بود.

بهترین روش برای یافتن کلینیک تزریق آنفولانزا چیست؟

واکسن آنفولانزا را می‌توانید در مطب پزشک، در مراکز بهداشت و در بسیاری از داروخانه‌ها پیدا کنید. علاوه بر این، بسیاری از کارفرمایان و مدارس مجری کلینیک‌های تزریق واکسن آنفولانزا هستند. بعضی از کارفرمایان ممکن است واکسن آنفولانزا را به صورت رایگان در اختیار کارکنان خود قرار دهند. پزشک می‌تواند اطلاعاتی در مورد کلینیک‌های موجود تزریق واکسن آنفولانزا در جامعه در اختیار شما قرار دهد.